Pracujemy codziennie. E-wizyta nawet 15 minut
Ekonsultacja z
Kolejna e-wizyta -20% taniej!
Po opłaceniu otrzymasz kod rabatowy na e-mail
Pasożyty układu pokarmowego nie należą do rzadkości, choć wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że problem ich dotyczy. Objawy infekcji pasożytniczej mogą być niecharakterystyczne, przez co często pacjenci je lekceważą. W przypadku pasożytów układu pokarmowego dobrze jednak rozpocząć leczenie jak najszybciej, by uniknąć powikłań związanych z inwazją.
Choroby pasożytnicze układu pokarmowego kojarzą się głównie z rejonami świata z dużymi zaniedbaniami sanitarnymi, tymczasem powszechnie występują również w społeczeństwach rozwiniętych. W grupie ryzyka są zwłaszcza dzieci, które uczęszczają do żłobków i przedszkoli, ale problem nie omija też osób dorosłych. Można wyróżnić wiele pasożytów, które są przystosowane do życia w układzie pokarmowym człowieka – są to m.in. owsiki, glisty i tasiemce. Jak rozpoznać, że nasz organizm zaatakowały pasożyty układu pokarmowego? Jakie badania wykonać w celach diagnostycznych i jak leczyć choroby pasożytnicze układu pokarmowego?
Pasożyty to organizmy wykorzystujące inne organizmy jako swoich żywicieli i środowisko bytowania. Słowo „pasożyt” pochodzi od słowa parasitos, które w języku greckim oznacza „spożywający przy stole innego”. Pasożyty najczęściej kojarzymy z sytuacją, w której weterynarz zaleca nam regularne odrobaczanie zwierząt domowych, tymczasem bardzo często występują one również u ludzi. Ogólnie można wyróżnić pasożyty roślin i pasożyty zwierząt, w tym również wiele pasożytów atakujących człowieka, a choroby przez nie wywoływane określa się parazytozami. Pasożyty mogą zasiedlać różne części ciała człowieka, a do najbardziej powszechnych można zaliczyć między innymi pasożyty układu pokarmowego, które należą do endopasożytów, czyli do pasożytów bytujących wewnątrz ciała. Ciało człowieka, a konkretnie jego układ pokarmowy, to dla pasożytów doskonałe miejsce do bytowania. Człowiek jest idealnym żywicielem, zapewniając pasożytom idealne warunki do życia czy rozmnażania się oraz nieograniczony dostęp do pożywienia. Choroby pasożytnicze układu pokarmowego (parazytozy) mogą jednak znacząco odbić się na zdrowiu pacjenta.
Objawy infekcji pasożytniczej nie powinny być lekceważone. Niewdrożenie działań zaradczych w porę może mieć groźne konsekwencje, dlatego nie ma co zwlekać z konsultacją ze specjalistą. Jeśli podejrzewasz u siebie infekcję pasożytniczą i masz niepokojące objawy pasożyta w organizmie, koniecznie umów się na konsultację z lekarzem. Za pośrednictwem serwisu tendoktor.pl możesz umówić się na e-konsultację z możliwością otrzymania e-recepty. Lekarz przeanalizuje Twoje objawy i wyniki wykonanych przez Ciebie badań i w razie potrzeby przepisze Ci leki, które pomogą uporać się z problemem, zanim pojawią się jego powikłania. Lekarz może też wystawić Ci zdalnie skierowanie na potrzebne badania, więc nie zwlekaj z kontaktem!
Pasożyty mogą dostać się do układu pokarmowego na wiele sposobów, w tym szczególnie przez jamę ustną. Najprościej mówiąc, zwykle połykamy jaja pasożytów wraz ze spożywanym pożywieniem lub pitą wodą. Łatwo przenieść jaja pasożytów, dotykając ust brudnymi dłońmi czy wkładając do nich brudne przedmioty. Najczęstszą przyczyną chorób pasożytniczych układu pokarmowego jest niedostateczne pilnowanie higieny osobistej, co znów odzwierciedla się w tym, że infekcje pasożytnicze układu pokarmowego najczęściej występują w rejonach świata, w których wciąż obserwuje się poważne zaniedbania sanitarne. Pasożyty układu pokarmowego występują jednak również w rozwiniętych społeczeństwach, w tym nawet w krajach, gdzie ludność jest bardziej świadoma i teoretycznie przykłada większą wagę do higieny. Najbardziej na infekcje pasożytnicze układu pokarmowego narażone są dzieci, gdyż łatwo o przeniesienie pasożytów w żłobkach czy przedszkolach.
Czynnikiem sprzyjającym zarażeniu pasożytem układu pokarmowego jest niedostateczna higiena rąk, w tym ich rzadkie lub niedokładne mycie. Ogromnym czynnikiem ryzyka jest również sposób przygotowywania posiłków, w tym nieprawidłowe mycie warzyw i owoców czy jedzenie ich „prosto z krzaczka”. Pasożyty układu pokarmowego mogą również przenosić się w związku z kontaktem z nieodrobaczanymi zwierzętami domowymi. Parazytozie sprzyja ponadto picie nieprzegotowanej wody, a także jedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa oraz ryb. Owsikami natomiast łatwo się zarazić, jeśli Twoje dziecko korzysta z tych samych zabawek co inne dzieci i współdzieli z nimi inne przedmioty.
Organizm człowieka mogą atakować różnorodne pasożyty, które zasiedlają wiele obszarów ciała. Układ pokarmowy człowieka mogą atakować między innymi:
Do jednych z najbardziej powszechnych pasożytów układu pokarmowego człowieka można zaliczyć tasiemce, które zasiedlają jelita, przyczyniając się do wielu poważnych dolegliwości. Najczęściej tasiemiec dostaje się do organizmu podczas jedzenia surowego mięsa. Tasiemiec może osiągać długość nawet 10 metrów, a jego obecność w ciele może prowadzić do dolegliwości trawiennych oraz do anemii. Może przyczyniać się też do spadku apetytu bądź napadów wilczego głodu, a także do wysypek skórnych czy dolegliwości bólowych głowy i spadku masy ciała.
Bardzo powszechnie w układzie pokarmowym występuje glista ludzka. Jest to pasożyt, który może osiągać nawet 40 cm długości. Zwykle spożywamy jaja glisty ludzkiej wraz z pożywieniem bądź połykamy je z wypijaną wodą. Jest to szczególnie niebezpieczny pasożyt, ponieważ jest zdolny do migracji poza jelita, w tym do układu oddechowego. W przypadku glisty ludzkiej pacjent może czuć osłabienie, poza tym może mu towarzyszyć bezsenność, bóle brzucha, nudności i zawroty głowy. W związku z wędrowaniem pasożyta po organizmie może się też pojawiać zapalenie oskrzeli lub płuc oraz kaszel.
U dzieci często pojawia się problem z owsikami. Wspomniane pasożyty mogą jednak również atakować osoby dorosłe. Pasożyty bytują w jelicie grubym. W ich przypadku może pojawiać się charakterystyczne swędzenie odbytu (szczególnie uciążliwe w nocy) czy zgrzytanie zębami. Do objawów owsicy można też zaliczyć problemy z koncentracją i utratę apetytu, a także spadek masy ciała, bladość skóry i podkrążone oczy.
Pierwotniaki wywołujące lambliozę najczęściej dostają się, w postaci cyst, do organizmu człowieka drogą pokarmową. Zagnieżdżają między innymi jelito cienkie i mogą przyczyniać się do uszkodzenia śluzówki jelit, a co za tym idzie do upośledzenia wchłaniania tłuszczów i witamin, w tym witaminy A, witaminy B12 i kwasu foliowego. Pasożyt w jelicie często przyczynia się do biegunek, poza tym lamblie mogą powodować zapalenie dróg żółciowych i objawy żółtaczki, a także przyczyniać się do podrażnienia trzustki.
Jednym z pasożytów jest też bytująca w jelicie ślepym włosogłówka, która żywi się przede wszystkim krwią, wnikając w przednią część śluzówki. Najczęściej włosogłówką zarażamy się, jedząc nieumyte owoce i warzywa, ewentualnie w czasie picia skażonej wody bądź wkładania do ust brudnych rąk. Włosogłówka może przyczyniać się do spadku masy ciała, bólu brzucha i biegunek, a nawet do niedokrwistości czy opóźnienia rozwoju i zahamowania wzrostu u dzieci.
Niektóre parazytozy przebiegają długotrwale bezobjawowo lub wiążą się z objawami, które bywają lekceważone lub przypisywane innym chorobom czy stanom. Objawy poszczególnych chorób pasożytniczych mogą się różnić, poza tym u pacjentów mogą pojawiać się z różną intensywnością. Zdarza się również, że zakażenie pasożytnicze przez dłuższy czas jest bezobjawowe, a dopiero później zaczyna dawać dokuczliwe objawy.
W przypadku owsicy pojawia się świąd odbytu, poza tym charakterystycznym objawem jest zgrzytanie zębami, ale w wielu przypadkach objawy pasożytów u człowieka mogą być bardzo niecharakterystyczne. Przykładem mogą być dolegliwości bólowe brzucha czy głowy, cienie pod oczami lub sińce pod oczami, ewentualnie blada skóra, osłabienie i zmęczenie bądź nadpobudliwość. Wysypka przy pasożytach również nie należy do rzadkości, podobnie jak inne objawy przypominające alergię, w tym pokrzywka lub suchy kaszel. Gdy występują pasożyty w organizmie, objawy mogą również obejmować nerwowość. Także nieuzasadniona utrata wagi, objawy AZS lub anemia mogą być wskazaniami, by wykonać badania krwi lub oznaczyć pasożyty w kale. Objawy alarmujące to też łamliwość paznokci oraz wypadanie włosów.
W przypadku pasożytów układu pokarmowego pojawiają się też takie objawy jak zaparcia, biegunki i wzdęcia, poza tym mogą występować zaburzenia wchłaniania witaminy B12 oraz zaburzenia gospodarki elektrolitowej (związane z biegunkami). Mogą również pojawić się nudności i wymioty, gdy pacjent ma pasożyty. Uczucie czegoś w gardle czy nieprzyjemny smak i zapach w ustach to kolejne z możliwych objawów, podobnie jak obniżona odporność organizmu. Czasami pacjenci skarżą się też na bóle szyi i stawów, a także na szereg innych objawów, które często są błędnie kojarzone z innymi jednostkami chorobowymi. W zaawansowanych przypadkach, gdy pasożyty układu pokarmowego wędrują po ciele, mogą wystąpić dolegliwości narządowe, w tym problemy z sercem, płucami, wątrobą, mózgiem czy nerkami.
Jeśli pacjent podejrzewa, że ma „robaki” w brzuchu, powinien zgłosić się do lekarza. Może to być lekarz pierwszego kontaktu – swoje niepokojące objawy można omówić w ramach konsultacji zdalnej. W przypadku podejrzenia choroby pasożytniczej układu pokarmowego pacjent prawdopodobnie zostanie skierowany przez lekarza na badanie mikroskopowe kału. Ten rodzaj badania obarczony jest jednak znacznym ryzykiem uzyskania fałszywych wyników, dlatego powinno się oznaczać pasożyty w kupie trzykrotnie w określonych odstępach czasu (najczęściej zaleca się 2–3-dniowe odstępy). W tym przypadku ważne jest, aby próbka każdorazowo obejmowała różne fragmenty stolca, zwłaszcza te o podejrzanym wyglądzie.
Można też wykonać badania immunoenzymatyczne próbki kału. W przypadku podejrzenia owsicy wykonuje się natomiast wymaz okołoodbytniczy z wykorzystaniem przylepca celofanowego – pobiera się go do badania rano i zaleca się trzykrotne badanie w odstępach 3–5 dni. W przypadku podejrzenia parazytozy układu pokarmowego pomocne mogą być również badania krwi. Szerzej ten temat zostanie omówiony w dalszych akapitach. W przypadku diagnostyki pasożytów niektórzy polecają również biorezonans magnetyczny.
Choroby pasożytnicze układu pokarmowego powinny być leczone specjalistycznie, zatem bardzo ważne jest ich szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie skutecznej terapii. Wiele osób nie jest świadomych, że w ich organizmie bytują pasożyty. Jak podkreślono wcześniej, pasożyty układu pokarmowego nie zawsze dają charakterystyczne objawy, które łatwo przypisać wyłącznie do jednej przyczyny. Niepokojących objawów nie należy jednak lekceważyć i najlepiej skonsultować je z lekarzem, który zajmie się dalszą diagnostyką lub wdroży odpowiednie leczenie. W przypadku podejrzenia choroby pasożytniczej nie leczymy się natomiast na własną rękę – leki przeciwpasożytnicze zaleca się przyjmować po konsultacji z lekarzem.
Jeśli pacjent ma objawy, które mogą sugerować pasożyty w układzie pokarmowym, powinien jak najszybciej wykonać niezbędne badania. Zgłaszając się do lekarza, można otrzymać skierowanie na badania, ale możliwe jest również wykonanie badań na pasożyty prywatnie. Wskazaniem do diagnostyki pod kątem parazytozy układu pokarmowego powinny być zwłaszcza niewiadomego pochodzenia nudności, wymioty, wzdęcia, biegunki czy zaparcia, a także przewlekłe zmęczenie czy nieuzasadniona utrata masy ciała lub inne niepokojące symptomy. Badania najlepiej wykonać w najkrótszym czasie od wystąpienia objawów – jeśli pacjent ma przykładowo biegunkę, powinien pobrać próbkę niezwłocznie, nie czekając na uformowanie stolca.
Jeśli podejrzewane są pasożyty w przewodzie pokarmowym, warto wykonać też badanie krwi. W przypadku inwazji pasożytów często w wynikach morfologii można zaobserwować m.in. wzrost liczby eozynofili. Są to komórki układu odpornościowego, które odpowiadają za walkę z pasożytami. Nie jest to jednak wynik jednoznaczny, dlatego zwykle potwierdza się go dodatkowo badaniem kału. W wynikach krwi alarmująca powinna być też niedokrwistość. W przypadku infekcji pasożytniczej można też zauważyć podwyższoną liczbę całkowitych przeciwciał IgE. Przy diagnozie pomocne może być ponadto oznaczenie specyficznych przeciwciał IgM i IgG.
Lepiej zapobiegać niż leczyć – zasada ta dotyczy również chorób pasożytniczych układu pokarmowego. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia pasożytów w przewodzie pokarmowym, należy przede wszystkim skupić się na higienie osobistej i higienie przygotowywania oraz spożywania posiłków. Ważne jest częste i dokładne mycie rąk, w tym zawsze po powrocie do domu, po kontakcie ze zwierzętami oraz po skorzystaniu z toalety, a także zawsze przed jedzeniem. Regularnie należy oczyszczać ręce również poza domem. Profilaktyka parazytozy układu pokarmowego to również picie przegotowanej wody, a także unikanie kąpielisk, z których korzystają nie tylko ludzie, ale i zwierzęta. Koniecznie należy też dobrze myć owoce i warzywa, a także unikać surowych czy poddawanych jedynie krótkiej obróbce cieplnej mięs i ryb.
W przypadku zdiagnozowania parazytozy układu pokarmowego u pacjenta należy jak najszybciej wdrożyć odpowiednie działania. Warto podkreślić, że pasożyt w przewodzie pokarmowym jednego z domowników jest wskazaniem do tego, by przeprowadzić odrobaczanie u całej rodziny i jej zwierząt domowych. Z pasożytami należy walczyć przy pomocy leków przepisanych przez lekarza.
W leczeniu parazytozy układu pokarmowego wykorzystuje się między innymi dostępne na receptę leki zawierające pyrantel, mebendazol bądź albendazol czy niklozamid. Niekiedy zalecana jest też iwermektyna, prazykwantel, a w przypadku pierwotniaków – metronidazol. Lekarz może też przepisać inne leki, zależnie od postawionej diagnozy. W czasie leczenia nie bez znaczenia jest również przestrzeganie higieny i dezynfekcji mieszkania, w tym pranie pościeli i bielizny w wysokich temperaturach, a następnie ich prasowanie, a także bardzo dokładne sprzątanie mieszkania. Przy walce z parazytozą istotna jest też odpowiednia dieta, w tym szczególnie unikanie węglowodanów prostych. Do diety warto też włączyć zioła i pokarmy, które mają właściwości przeciwpasożytnicze, w tym pestki dyni czy czosnek. Należy jednak uważać na samodzielnie stosowane zioła, gdyż wiele z nich w wyższych dawkach może być toksycznych.
Im szybciej rozpoczniesz walkę z pasożytami w jelitach, tym łatwiej może być z nimi wygrać, zanim Twój stan ulegnie pogorszeniu. Umów się za pośrednictwem strony tendoktor.pl na konsultację online ze specjalistą, a potrzebną ewentualnie e-receptę online bądź e-skierowanie na badania będziesz mógł otrzymać szybko i bez oczekiwania w kolejkach. Możesz to zrobić nawet teraz!
Bibliografia: