Pracujemy codziennie. E-wizyta nawet 15 minut
Ekonsultacja z
Kolejna e-wizyta -20% taniej!
Po opłaceniu otrzymasz kod rabatowy na e-mail
Insulinooporność (w skrócie IR lub IO) oznacza stan, w którym poziom insuliny w organizmie człowieka jest odpowiedni, jednak tkanki mają obniżoną wrażliwość na działanie tego hormonu. Nieleczone zaburzenie może prowadzić do wielu groźnych dla zdrowia powikłań, w tym do rozwoju cukrzycy typu 2, dlatego pod żadnym pozorem nie można go lekceważyć.
Aby odpowiedzieć na pytanie, co to jest insulinooporność, warto poznać wcześniej rolę insuliny w organizmie człowieka. Najważniejszym zadaniem tego hormonu jest metabolizowanie węglowodanów, czyli przekształcanie ich w niezbędną do wykonywania wielu czynności energię. Węglowodany w większości zostają przekształcone w glukozę, która następnie uwalniana jest do krwi, po czym przedostaje się do tkanek organizmu. Insulinooporność to zaburzenie metaboliczne, które wiąże się z obniżoną wrażliwością organizmu na działanie insuliny. Na jej pojawianie się w największym stopniu narażone są osoby zmagające się z nadwagą i otyłością. Insulinooporość może dawać różne objawy u pacjentów. Jakie są najczęstsze objawy insulinooporności i co przyczynia się do rozwoju wspomnianego zaburzenia? Jak wygląda diagnostyka insulinooporności i jakie są metody jej leczenia? Po więcej informacji na temat insulinooporności zapraszamy do naszego artykułu.
Jednym z często występujących u pacjentów zaburzeń metabolicznych jest insulinooporność, która nieleczona może być między innymi wstępem do rozwoju cukrzycy typu 2. Co to jest insulinooporność? O insulinooporności (ang. insulin resistance – IR lub IO) mówimy, jeśli organizm pacjenta ma obniżoną wrażliwość na insulinę, czyli hormon regulujący poziom cukru we krwi. Hormon ten wytwarzany jest przez komórki beta wysp trzustkowych, a do jego najważniejszych funkcji w organizmie zalicza się zmniejszanie stężenia glukozy we krwi. Insulina zwiększa wychwyt glukozy, wprowadzając ją do komórek tworzących mięśnie i wątrobę oraz do tkanki tłuszczowej. U niektórych pacjentów tkanki te przestają być jednak wrażliwe na działanie insuliny, z czym wiąże się właśnie insulinooporność. Wyróżnia się dwie postacie insulinooporności:
Biorąc pod uwagę typy mechanizmów insulinooporności, wyróżnia się natomiast insulinooporność:
Wspomniane zaburzenie metaboliczne często dotyczy kobiet, jednak może również występować insulinooporność u mężczyzn – u panów pojawia się nawet w znacznie większym nasileniu. W przypadku podejrzenia insulinooporności należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, który – po zleceniu badań i analizie ich wyników – zaleci odpowiednie w danym przypadku leczenie. Z lekarzem w celu kontynuacji ustalonego leczenia można kontaktować się też zdalnie. E-konsultacje ze specjalistą są możliwe za pośrednictwem portalu tendoktor.pl. Nie trzeba umawiać się na nie z wyprzedzeniem, a e-receptę na potrzebne do kontynuacji terapii leki można otrzymać zwykle zaledwie w kilkanaście minut.
Pierwsze doniesienia na temat badań nad zaburzeniami o charakterze metabolicznym, do których należy insulinooporność, pojawiły się już w XVII wieku, jednak intensywny rozwój wspomnianych badań nastąpił dopiero w XX wieku. Istotny wkład w rozwój tego zagadnienia mieli również polscy badacze. Nie ulega wątpliwości, że zaburzenia metaboliczne stanowią jeden z głównych czynników sprzyjających rozwojowi niebezpiecznych chorób układu sercowo-naczyniowego, które z kolei u wielu pacjentów mogą doprowadzić do zgonu. Bardzo długa historia zespołu metabolicznego i pojawiające się liczne pytania z nim związane wskazują jednak na konieczność prowadzenia dalszych badań w tym zakresie.
Zaburzenie metaboliczne, jakim jest insulinooporność, może mieć różne przyczyny. Do najważniejszych powodów insulinooporności zalicza się czynniki genetyczne. Jednym z istotnych czynników wpływających na rozwój insulinooporności u pacjenta jest tzw. zespół zmutowanej insuliny, który jest związany z wytwarzaniem przez trzustkę hormonu o niewłaściwej budowie. Spadek wrażliwości organizmu na insulinę może mieć również podłoże hormonalne. Może być spowodowany nadmiarem glukagonu, występuje przy schorzeniach tarczycy, poza tym może wiązać się z nieprawidłowym poziomem kortyzolu czy hormonu wzrostu. W tym przypadku nie bez znaczenia jest również przyjmowanie niektórych leków, w tym zwłaszcza glikokortykosteroidów, tabletek antykoncepcyjnych czy blokerów kanału wapnia oraz inhibitorów proteazy HIV.
Innym czynnikiem zwiększającym ryzyko pojawienia się u pacjenta insulinooporności jest nadwaga i otyłość, które są związane z nadmiernym gromadzeniem się tkanki tłuszczowej w organizmie. Przy nadmiarze tkanki tłuszczowej do krwi uwalniane są wolne kwasy tłuszczowe, które organizm wykorzystuje jako źródło energii, zamiast glukozy. Do innych czynników ryzyka insulinooporności zalicza się wiek – ryzyko rozwoju zaburzenia metabolicznego wzrasta z wiekiem. Nie bez znaczenia jest także płeć, gdyż – jak wspomniano wcześniej – częściej występuje insulinooporność u mężczyzn. Rozwojowi insulinooporności sprzyjać może również niewłaściwa dieta, która obfituje w produkty bogate w tłuszcze i cukry proste, a także ciąża. Insulinoopornością zagrożone są również osoby ze stwierdzonym stanem przedcukrzycowym, cierpiące na zespół policystycznych jajników, a także osoby mało aktywne i prowadzące siedzący tryb życia. Z problemem insulinooporności mogą się zmagać również kobiety, które urodziły dziecko o masie ciała przekraczającej 4 kg. Do wystąpienia insulinooporności może przyczynić się także palenie papierosów, nieleczone stany zapalne oraz życie w ciągłym stresie.
U wielu pacjentów insulinooporność przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, przez co przypadłość nie jest w porę diagnozowana. Często jednak insulinooporność objawy u pacjentów wykazuje, ale są one niecharakterystyczne, przez co bardzo łatwo można je pomylić z innymi chorobami.
Do najczęstszych objawów insulinooporności u pacjentów zalicza się uczucie ciągłego zmęczenia, brak energii do wykonywania codziennych czynności, problemy ze snem, a także rozdrażnienie. Jeśli u pacjenta pojawi się insulinooporność, mogą również wystąpić objawy skórne w postaci ciemnego rogowacenia skóry w okolicach szyi, pach oraz dłoni. Inne możliwe objawy towarzyszące insulinooporności to problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, a także zwiększony apetyt oraz wzrost tkanki tłuszczowej, który jest widoczny zwłaszcza w okolicach brzucha (tzw. brzuch insulinowy). Tłuszcz nagromadzony w okolicy brzucha to tłuszcz trzewny odkładający się pod mięśniami i przykrywający niektóre narządy. Objawem obniżonej wrażliwości organizmu na działanie insuliny może być również wzrost stężenia cukru we krwi, a także podwyższony poziom cholesterolu. U pacjenta może dojść poza tym do zwiększenia stężenia kwasu moczowego we krwi.
Nie należy do rzadkości również insulinooporność w ciąży, podczas której dochodzi do wzmożonej produkcji hormonów o działaniu przeciwstawnym do insuliny. Takim hormonem o działaniu przeciwstawnym jest między innymi progesteron oraz prolaktyna. Stan ten może wynikać między innymi ze zwiększonego zapotrzebowania płodu na glukozę, którą organizm przekierowuje do rozwijającego się dziecka, ograniczając jednocześnie jej dostęp do tkanek matki. Głównym czynnikiem ryzyka insulinooporności w przypadku kobiet spodziewających się dziecka jest nadwaga i otyłość. Ryzyko rozwoju przypadłości wzrasta również u kobiet w ciąży w wieku powyżej 35 lat, a także u przyszłych mam z nadciśnieniem tętniczym.
Nieleczone zaburzenie metaboliczne w ciąży może stać się przyczyną makrosomii płodu, czyli osiągania przez noworodka większej masy niż wskazywałaby na to liczba tygodni trwania ciąży. Insulinooporność może również stanowić czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej, czyli stanu hipoglikemii, który polega na zaburzeniu tolerancji glukozy przez organizm kobiety, która spodziewa się dziecka. W przypadku insulinooporności wzrasta poza tym ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w ciąży oraz po porodzie. Kluczowe znaczenie w zapobieganiu insulinooporności odgrywa świadomość i odpowiednia profilaktyka, o czym szerzej opowiemy w dalszej części artykułu.
Gdy podejrzewana jest u pacjenta insulinooporność, diagnoza powinna zostać postawiona przez doświadczonego lekarza. Jest ona elementem odgrywającym istotną rolę przy wyborze odpowiedniej metody leczenia zaburzenia. Insulinooporność można zdiagnozować na wiele sposobów. Jednym z podstawowych badań jest oznaczenie stężenia glukozy we krwi na czczo – nie zawsze jednak przekroczenie norm glukozy we krwi pacjenta wskazuje na insulinooporność. Podwyższone stężenie glukozy może świadczyć też między innymi o nadczynności tarczycy, problemach z nerkami, poza tym może wskazywać na schorzenia sercowo-naczyniowe oraz cukrzycę. Osobom z podejrzeniem insulinooporności często zalecane są testy obciążenia glukozą, w skrócie OGTT. Wynik badania przedstawiany jest zwykle wskaźnikiem HOMA-IR lub krzywą cukrową. Diagnostyka w przypadku insulinooporności wiąże się również z wykonaniem lipidogramu oraz przeprowadzeniem badania na Hs-CRP, którego celem jest sprawdzenie w organizmie człowieka stężenia białka C-reaktywnego.
Nieleczona insulinooporność może przyczynić się do rozwoju niebezpiecznych dla zdrowia pacjenta dolegliwości. Do najczęstszych chorób związanych z insulinoopornością zalicza się schorzenia układu sercowo-naczyniowego, w tym groźną dla zdrowia miażdżycę. Innym skutkiem nieleczonej insulinooporności może być niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Z czasem zaburzenie metaboliczne może prowadzić również do rozwoju cukrzycy typu 2, która jest najczęściej występującym typem cukrzycy. Do jej objawów zalicza się nadmierne pragnienie, częstszy głód, a także oddawanie większej ilości moczu i uczucie ciągłego zmęczenia.
Innym następstwem nieleczonej insulinooporności może być spadek wydolności trzustki – narządu odpowiedzialnego za metabolizm cukrów, a także za produkcję enzymów trzustkowych, które odpowiadają za procesy trawienne białek i tłuszczów. Z insulinoopornością może się też wiązać zespół policystycznych jajników. Insulinooporność może również stać się przyczyną niewydolności nerek.
Jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowana insulinooporność, bardzo ważnym elementem leczenia powinna być zmiana stylu życia i związana z tym odpowiednia dieta. Jadłospis pacjenta powinien uwzględniać produkty bogate w błonnik pokarmowy, który jest obecny przede wszystkim w świeżych owocach i warzywach (zwłaszcza w jabłkach, pomarańczach, truskawkach, jagodach, suszonych morelach, rzodkiewce, pomidorach, cukinii, ogórkach, marchwi, papryce i brukselce), poza tym można go znaleźć w płatkach owsianych, chlebie razowym oraz w gruboziarnistych kaszach. W diecie warto uwzględnić białko, którego cennym źródłem są nasiona roślin strączkowych oraz ryby. Na problem insulinooporności sprawdzić się może czosnek i kurkuma, poza tym warto postawić na produkty bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, do których zalicza się oleje roślinne, orzechy oraz pestki dyni.
Osoby ze zdiagnozowaną insulinoopornością powinny natomiast wyeliminować z diety produkty wysoko przetworzone, a także czerwone mięso. Poza tym powinny unikać białego ryżu, makaronu, a także pszennego pieczywa i innych produktów z białej mąki. Nie zaleca się również spożywania jedzenia bogatego w nasycone kwasy tłuszczowe oraz tłuszcze trans, które są obecne w słodyczach oraz smażonych potrawach. Należy również pamiętać o regularnym spożywaniu posiłków zgodnie z zasadą, by jeść częściej, jednak w mniejszych ilościach. Wdrożenie odpowiedniej diety poprzez zmianę nawyków żywieniowych może wpłynąć korzystnie na walkę z insulinoopornością. Wymienione wyżej zmiany w diecie mogą więc stanowić ważny krok do poprawy zdrowia i samopoczucia osób zmagających się z insulinoopornością.
W przypadku zdiagnozowania u pacjenta zaburzenia metabolicznego, którym jest insulinooporność, warto pamiętać również o regularnej aktywności fizycznej. Szczególne znaczenie – zarówno w leczeniu, jak i profilaktyce insulinooporności – odgrywają treningi aerobowe, dzięki którym organizm zyskuje niezbędną do prawidłowego funkcjonowania energię. Regularna aktywność fizyczna przyczynia się do obniżenia masy ciała, poza tym poprawia tolerancję glukozy i zwiększa wrażliwość tkanek na działanie insuliny. Sprzyja również wzrostowi tkanki mięśniowej i kostnej, ponadto ma korzystny wpływ na zdrowie psychiczne, a także obniża ciśnienie tętnicze spoczynkowe i powysiłkowe. Aktywność fizyczna powinna trwać minimum 30 minut dziennie. Rodzaj aktywności należy dobrać indywidualnie do:
Wdrożenie działań zaradczych przeciw insulinooporności zmniejsza ryzyko rozwoju groźnych dla zdrowia pacjenta dolegliwości, co jednocześnie obniża wskaźnik umieralności, który jest znacznie wyższy u osób nieaktywnych.
Aby rozpocząć leczenie insulinooporności, w pierwszej kolejności należy ustalić przyczynę, która doprowadziła do rozwoju zaburzenia metabolicznego u pacjenta. Leczenie insulinooporności wymaga między innymi regularnego wykonywania badań przesiewowych oraz wspominanej wcześniej zmiany stylu życia, w tym zmian w diecie i dbania o regularną aktywność fizyczną. Gdy u pacjenta zdiagnozowana będzie insulinooporność, leczenie uzupełniać powinno też unikanie używek w postaci alkoholu oraz tytoniu. W niektórych przypadkach zasadne jest również odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne. Lekarz może przepisać pacjentowi leki na insulinooporność, które zawierają metforminę. Jest to substancja, której najważniejszym zadaniem jest obniżenie stężenia glukozy we krwi. Zdarza się też, że konieczne okazuje się wdrożenie innego leczenia, w tym leczenie hamującymi apetyt preparatami, które są podawane pacjentowi podskórnie.
W celu otrzymania niezbędnych do leczenia insulinooporności leków konieczna jest e-recepta, którą może wystawić pacjentowi lekarz. Jeśli nie możesz umówić się w dogodnym terminie na wizytę stacjonarną, wygodnym rozwiązaniem może okazać się e-recepta online, którą na kontynuację terapii można otrzymać już w 15 minut za pośrednictwem serwisu tendoktor.pl. W ten sposób pacjent może otrzymać e-receptę na niezbędne medykamenty bez konieczności wychodzenia z domu i stania w długich kolejkach w przychodni. Nie zwlekaj zatem z uzupełnieniem przygotowanego formularza!
Bibliografia: