Pracujemy codziennie. E-wizyta nawet 15 minut
Ekonsultacja z
Kolejna e-wizyta -20% taniej!
Po opłaceniu otrzymasz kod rabatowy na e-mail
Opryszczkowate zapalenie skóry to przewlekła choroba określana niekiedy jako skórna postać celiakii. Choroba wiąże się z występowaniem symetrycznych, swędzących zmian skórnych przypominających te towarzyszące opryszczce, a także najczęściej bezobjawowych zmian w jelitach, które związane są ze spożywanym glutenem (enteropatia glutenozależna). Choroba Duhringa, czyli zapalenie opryszczkowate skóry, jest nietypową postacią celiakii, w przypadku której objawy związane z układem pokarmowym prawie nie występują lub są bardzo łagodne. Chorobie towarzyszy spłaszczenie i zanik kosmków jelitowych, ale to głównie objawy skórne przyciągają uwagę pacjentów, gdyż są bardzo swędzące, piekące, a niekiedy nawet bolesne. Schorzenie ma charakter nawrotowy – towarzyszą mu okresy remisji i zaostrzeń. Chorobę leczy się specjalistycznie, poza tym bardzo ważne jest wyeliminowanie z diety glutenu. Co należy wiedzieć o opryszczkowatym zapaleniu skóry? Jak objawia się choroba i na czym polega jej diagnostyka? Jak leczyć chorobę Duhringa i czy możliwe jest całkowite wyleczenie? Odpowiedzi na te pytania zebraliśmy poniżej.
Zapalenie opryszczkowate skóry to schorzenie zwane też chorobą Duhringa, DH (Dermatitis Herpetiformis), zespołem jelitowo-skórnym lub rzekomoopryszczkowatym zapaleniem skóry. Jest to schorzenie związane z występowaniem charakterystycznych zmian skórnych w typie pęcherzykowo-grudkowym oraz bezobjawowej (bądź skąpoobjawowej) enteropatii glutenozależnej, czyli zmian w jelicie cienkim, które są charakterystyczne dla przebiegu celiakii. Zmiany skórne są podobne do tych występujących przy opryszczce, przy czym mają odmienną lokalizację. Inne też jest ich pochodzenie, gdyż choroba nie jest wywoływana przez wirusa (jak objawy opryszczki) – jest to schorzenie autoimmunologiczne. Choroba nie jest również zakaźna – nie trzeba obawiać się kontaktów z osobą zmagającą się z opryszczkowatym zapaleniem skóry, gdyż występujące zmiany skórne nie stanowią zagrożenia dla osób z otoczenia chorego. Nazwa choroby wzięła się od nazwiska amerykańskiego dermatologa (Louis Duhring), który w XIX wieku po raz pierwszy opisał schorzenie. Dopiero w drugiej połowie XX wieku lepiej poznano to schorzenie i powiązano je z nietolerancją glutenu. Do czynników zaostrzających opryszczkowate zapalenie skóry i towarzyszące mu zmiany skórne można zaliczyć jod, w tym ten znajdujący się w powietrzu (okolice nadmorskie), w pokarmach (np. ryby morskie) czy w lekach. Jeśli występują u Ciebie niepokojące zmiany skórne o charakterze podobnym do wykwitów opryszczki, nie zwlekaj z kontaktem z lekarzem, by zająć się ustaleniem przyczyny dolegliwości oraz wdrożyć odpowiednie leczenie. Opryszczkowate zapalenie skóry leczy się przy użyciu preparatów dostępnych na receptę – może być ona wystawiona nie tylko stacjonarnie, ale też online. Jeśli więc posiadasz już wyniki zleconych badań lub potrzebujesz recepty na kontynuację leczenia, nie zwlekaj i jak najszybciej umów się na konsultację zdalną z lekarzem za pośrednictwem portalu tendoktor.pl!
Niestety do dziś nie jest do końca znany mechanizm przyczynowy pojawiania się na ciele człowieka zmian skórnych towarzyszących chorobie Duhringa. Faktem jest jednak, że problem wiąże się z glutenem. Za rozwój choroby najprawdopodobniej odpowiadają różne czynniki, w tym te genetyczne i środowiskowe. Osoby chorujące na opryszczkowate zapalenie skóry mają we krwi przeciwciała przeciwendomysialne, czyli skierowane przeciw macierzy komórkowej występującej w endomysium mięśni gładkich. Do powstawania wspomnianych przeciwciał przyczynia się dieta glutenowa – w przypadku eliminacji glutenu z pokarmów poziom wspomnianych przeciwciał spada.
Okazuje się, że choroba Duhringa najczęściej obejmuje osoby młodsze. Zazwyczaj ze schorzeniem zmagają się pacjenci w wieku 14–40 lat – nieco częściej chorują na nie mężczyźni. Zdarza się jednak również, że chorobę rozpoznaje się u małych dzieci. Podaje się, że opryszczkowe zapalenie skóry u dzieci jest najczęściej występującą z chorób pęcherzowych w tej grupie wiekowej.
Występujące u pacjentów opryszczkowate zapalenie skóry objawia się przede wszystkim w postaci zmian skórnych, przy czym dodatkowo u pacjentów zwykle występuje enteropatia glutenozależna, która jest bezobjawowa. Zmiany pojawiające się w jelicie cienkim pacjenta są charakterystyczne dla zmian jelitowych występujących przy celiakii. Z tego powodu niejednokrotnie chorobę Duhringa określa się mianem skórnej postaci celiakii.
Choć nie każdy zdaje sobie z tego sprawę, układy w ciele człowieka są ze sobą powiązane. To, co dotyczy jednego układu, może wiązać się z objawami występującymi w zupełnie innym miejscu, co na pierwszy rzut oka wydaje się nie mieć powiązania. Różnorodne objawy mogą dawać choroby jelit, a zmiany skórne to bardzo dobry przykład wskazujący na to, jak powiązane są ze sobą oddalone od siebie elementy organizmu człowieka. Wystarczy zobaczyć, jakie objawy skórne daje celiakia u niektórych pacjentów. Zdjęcia przykładowych zmian można bez problemu znaleźć w sieci. W przypadku choroby Duhringa można zaobserwować na ciele chorego stan zapalny obejmujący wielopostaciowe wykwity. W tej postaci celiakia daje objawy skórne w formie różnorodnych wykwitów pokrzywkowatych, grudek i niewielkich, wypełnionych treścią surowiczą pęcherzyków ułożonych opryszczkowato bądź festonowato czy w postaci rumienia. Charakterystyczną cechą opryszczkowatego zapalenia skóry jest symetryczne układanie się zmian skórnych. Bardzo często nietolerancja glutenu daje objawy skórne na kolanach, łokciach, przedramionach i pośladkach, a także na łopatkach i w okolicy krzyżowej. Zmiany skórne występują też czasami na karku, obręczy barkowej, twarzy oraz na owłosionej skórze głowy. Jest jeszcze jedna charakterystyczna kwestia występująca u pacjentów zmagających się z tego typu nietolerancją glutenu. Objawy skórne są bardzo uciążliwe – najczęściej towarzyszy im nieprzyjemny świąd lub pieczenie, a nawet dolegliwości bólowe. Objawy te sprawiają natomiast, że pacjent ma potrzebę drapania skóry, a to znów prowadzi do rozdrapywania zmian skórnych. Intensywne drapanie może natomiast skutkować powstawaniem przeczosów. Jeśli chodzi o wspomnianą enteropatię, w jelicie cienkim pacjentów zmagających się z chorobą Duhringa można zauważyć zmiany charakterystyczne dla nietolerancji glutenu. Do wspomnianych zmian można zaliczyć spłaszczenie i zanik kosmków jelitowych, bez jednoczesnych objawów związanych z zaburzeniami funkcjonowania układu pokarmowego bądź z bardzo rzadkimi i skąpymi objawami. U pacjentów można też czasami zaobserwować zespół złego wchłaniania substancji odżywczych w jelitach i pewne niedobory.
Jeśli pacjent ma objawy skórne, które go niepokoją, powinien skonsultować się z lekarzem. W tym przypadku szczególnie zalecana jest konsultacja dermatologiczna. Można skonsultować się z dermatologiem prywatnie bądź zgłosić się do lekarza rodzinnego, aby uzyskać od niego skierowanie do dermatologa.
Gdy pacjent z objawami skórnymi nietolerancji glutenu zgłasza się do lekarza, na początku zostanie z nim przeprowadzony szczegółowy wywiad medyczny. Lekarz zapewne zbada również występujące na ciele chorego zmiany skórne. Na początek przeprowadzane jest badanie fizykalne. Rozpoznanie opryszczkowatego zapalenia skóry wiąże się z wykryciem symetrycznych wykwitów o charakterze grudkowo-pęcherzykowym w miejscach typowych dla przebiegu choroby. Jeśli towarzyszy im świąd lub pieczenie, można podejrzewać chorobę Duhringa, a w celu jej potwierdzenia zleca się zwykle dodatkowe badania. Wykonuje się między innymi badanie poziomu IgAEmA, czyli określające poziom przeciwciał przeciw endomysium mięśni gładkich. Jeśli wynik badania będzie dodatni, chorobę potwierdza się badaniami histopatologicznymi oraz immunologicznymi. Aby je wykonać, pobiera się od pacjenta wycinek zdrowej skóry – najczęściej z pośladka. W badaniu wspomnianego wycinka można zauważyć złogi IgA w brodawkach skórnych, co jest dobrze widoczne przy zastosowaniu immunofluorescencji. Aby natomiast określić stan jelit, konieczne będzie dodatkowo pobranie wycinka jelita cienkiego do badania – badanie przeprowadza się pod kątem spłaszczenia kosmków jelitowych bądź ich zaniku.
Niestety nie istnieją specjalne działania profilaktyczne, które mogłyby pomóc w uniknięciu opryszczkowatego zapalenia skóry, gdyż jest to schorzenie autoimmunologiczne o niepoznanym jeszcze dokładnie podłożu, które prawdopodobnie może mieć związek z genetyką i czynnikami środowiskowymi.
Należy przygotować się na to, że choroba ma wieloletni przebieg. Wyróżnia się charakterem nawrotowym, co oznacza, że występują w niej okresy remisji oraz okresy zaostrzeń o różnej intensywności. U niektórych pacjentów dochodzi do spontanicznej remisji choroby. Wdrożenie odpowiedniego leczenia i diety bezglutenowej może okazać się pomocne, eliminując zmiany skórne, a z czasem też zmiany w jelitach, co będzie szerzej opisane w dalszych akapitach. Zdarza się jednak, że pacjenci zmagają się ze schorzeniem całe życie. Na terapii nie należy poprzestać. Pacjenci powinni regularnie zgłaszać się do Poradni Dermatologicznej na kontrolę swojego stanu zdrowia, ponieważ mają większe ryzyko wystąpienia wielu poważnych schorzeń. Można do nich zaliczyć m.in. choroby autoimmunologiczne oraz chłoniaka jelit.
Schorzenie ma podłoże autoimmunologiczne. Osoby chore, podobnie jak w przypadku celiakii, są bardziej narażone na niektóre schorzenia autoimmunologiczne. Można do nich zaliczyć między innymi cukrzycę typu 1, bielactwo, RZS, toczeń czy niedokrwistość złośliwą. Z tego powodu bardzo ważne jest, aby jak najszybciej rozpocząć leczenie i zająć się diagnostyką pod kątem wspomnianych chorób. Powikłania choroby mogą w niektórych przypadkach wiązać się z występowaniem nowotworów jelita, w tym chłoniaka B-komórkowego jelita cienkiego, a także z większym ryzykiem osteoporozy. Powikłania mogą wiązać się też ze stosowanym leczeniem – będzie to szerzej omówione w dalszej części artykułu.
Jeśli pacjent ma opryszczkowate zapalenie skóry, powinien zgłosić się do lekarza w celu wdrożenia odpowiedniego leczenia. Należy jednak mieć na uwadze, że ogromne znaczenie w przypadku choroby Duhringa, jak w przypadku pacjentów zmagających się z tradycyjną odmianą celiakii, ma odpowiednia dieta. Bardzo ważne jest zwracanie uwagi na to, co znajduje się na talerzu osoby chorej. Pacjentom zaleca się całkowitą eliminację lub ograniczenie glutenu w codziennej diecie. Należy unikać przede wszystkim takich zbóż jak:
Z diety najlepiej wykluczyć takie produkty jak tradycyjne pieczywo, wypieki, słodycze, makaron itp. Na szczęście obecnie na rynku można znaleźć wiele produktów bezglutenowych, dzięki którym dieta osoby z chorobą Duhringa wcale nie musi być monotonna. Trzeba jednak mieć świadomość, że gluten nadaje żywności odpowiednią konsystencję, więc można go znaleźć nie tylko w tak oczywistych pokarmach, jak np. pieczywo pszenne, ale też w lodach, wędlinach, gotowych daniach, sosach i wyrobach garmażeryjnych, a także w napojach, jogurtach i wielu innych produktach spożywczych. Ważne, aby szukać na etykietach produktów specjalnego, licencjonowanego znaku przekreślonego kłosa. Dodatkowo dieta powinna uwzględniać owoce, warzywa, mięso i ryby (uwaga na ryby morskie, które są bogate w jod), nabiał (bez domieszek glutenu) czy orzechy. Bezpieczne są produkty z mąki kukurydzianej i ryżowej, a także z amarantusa, komosy ryżowej, mąki sojowej bądź gryczanej. Polecana jest również kasza jaglana, ciecierzyca i soczewica czy siemię lniane. W przypadku problemów z samodzielnym ułożeniem zdrowego i prawidłowo zbilansowanego menu warto skonsultować się z dietetykiem. Jeśli chodzi o dietę ubogojodową, chorym na DH zaleca się dodatkowo ograniczenie picia wysokojodowanych wód mineralnych, unikanie ryb morskich i owoców morza, a także ograniczenie w diecie innych produktów dostarczających większe ilości jodu. Należy też uważać na suplementy złożone, w których znajduje się jod, gdyż jego suplementacja mogłaby prowadzić do nasilenia dolegliwości.
U pacjentów z potwierdzoną chorobą Duhringa leczenie powinno być ustalone indywidualnie przez lekarza, dlatego w przypadku objawów skórnych nietolerancji glutenu należy jak najszybciej zgłosić się do specjalisty, który zajmie się diagnostyką dolegliwości oraz ustali plan leczenia. Przy dolegliwościach skórnych pacjentom są przepisywane zwykle doustne sulfony, w tym np. dapson, który przynosi ulgę już po 24–48 godzinach. Działanie wspomnianych leków wiąże się z usuwaniem nieprzyjemnego uczucia świądu oraz nasilenia objawów skórnych. Lek eliminuje zmiany skórne, ale nie wpływa na kosmki jelitowe, dlatego bardzo ważne jest, aby pacjent w czasie terapii pilnował diety bezglutenowej – tylko wtedy można liczyć na stopniowe cofanie się powstałych zmian chorobowych w jelitach. Jeśli pacjent będzie pilnować swojej diety, zazwyczaj w ciągu kilku miesięcy (zwykle nie wcześniej niż po 6 miesiącach, a najczęściej dopiero po 7–8 miesiącach) jej efekty stają się zauważalne, dzięki czemu można obniżyć dawkę przyjmowanych leków bądź całkowicie je odstawić. Niekiedy jednak problem utrzymuje się dłużej, nawet kilka lat. Nie w każdym przypadku całkowite wyeliminowanie glutenu jest konieczne – czasami wystarczy już obniżenie jego zawartości w codziennych posiłkach. Próg indywidualnej tolerancji na gluten należy ustalić na podstawie obserwacji. Pacjenci powinni również uważać na wysokie dawki jodu, ponieważ mogą one nasilać zmiany skórne. W przypadku leczenia dapsonem należy kontrolować stan pacjenta, gdyż lek może mieć skutki uboczne, prowadząc np. do methemoglobinemii, agranulocytozy czy niedokrwistości. Jeśli natomiast pacjent nie toleruje dapsonu, lekarz może zdecydować o wdrożeniu innych leków – najczęściej stawia się wówczas na sulfasalazynę bądź sulfapirydynę. Jeśli chodzi o inne metody leczenia, zaleca się też cyklosporynę, kolchicynę i inne leki, przy czym wspomniane medykamenty uważane są za mniej skuteczne. Jeśli masz objawy, które sugerują opryszczkowate zapalenie skóry, koniecznie zgłoś się do lekarza. Pamiętaj, że w razie potrzeby z lekarzem możesz skontaktować się nie tylko osobiście, ale i online. Masz już wyniki zleconych badań lub potrzebujesz recepty na kontynuację leczenia? Umów się na konsultację z lekarzem za pośrednictwem portalu tendoktor.pl! W ten sposób e-receptę na potrzebne leki możesz otrzymać bardzo szybko, zapominając o niedogodnościach takich jak problemy z rejestracją czy długie kolejki. Nie zwlekaj z kontaktem! Bibliografia