Pracujemy codziennie. E-wizyta nawet 15 minut
Ekonsultacja z
Kolejna e-wizyta -20% taniej!
Po opłaceniu otrzymasz kod rabatowy na e-mail
Wakacje w tropikach to marzenie wielu osób, jednak jego spełnienie może drogo kosztować i mowa tu nie tylko o finansach związanych z wyprawą, ale też o zdrowiu, a nawet niekiedy o życiu turysty. Wybierając się na wypoczynek w tropikalne rejony, należy pamiętać o działaniach profilaktycznych – ważna jest przede wszystkim profilaktyka malarii, czyli choroby, która rokrocznie zbiera obfite żniwa, uśmiercając ludzi z całego świata. Malaria jest groźną chorobą pasożytniczą, do której wystąpienia prowadzi ugryzienie przez komary zarażone pasożytami Plasmodium. Przebieg choroby jest intensywny i bardzo obciążający dla pacjenta, ale na tym nie koniec, gdyż malaria może mieć również wiele bardzo poważnych powikłań, a czasami może stać się nawet przyczyną śmierci. Aby zmniejszyć ryzyko zapadnięcia na malarię, należy zabezpieczać się przed komarami, nosząc odpowiednią odzież i stosując dobrej jakości repelenty. To jednak za mało – wybierając się w szczególnie zagrożone malarią obszary świata, zaleca się postawić na farmakologiczne działania profilaktyczne. Na czym konkretnie polega profilaktyka malarii? Jakie leki przyjmuje się w ramach profilaktyki malarii? Więcej informacji można znaleźć poniżej.
Malaria, określana często również jako zimnica lub febra, to tropikalna choroba pasożytnicza, która wiąże się z szeregiem dokuczliwych objawów oraz z groźnymi powikłaniami. Chorują na nią osoby zamieszkujące rejony tropikalne i subtropikalne, a także turyści podróżujący we wspomniane obszary świata. Jest to bardzo obciążająca dla organizmu choroba, która w wielu przypadkach prowadzi do poważnych powikłań, a nawet śmierci. Podaje się, że 20% przypadków zachorowania na malarię może być śmiertelnych, a na niekorzyść pacjenta zdecydowanie działa czas rozpoznania choroby – im później chory zgłosi się do lekarza, tym większa szansa na znaczne pogorszenie jego stanu. Niestety malaria śmiertelność ma bardzo wysoką i każdego roku zbiera bardzo obfite żniwa, przyczyniając się zarówno do śmierci lokalnej ludności, jak i wypoczywających w rejonach tropikalnych turystów. Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla osób, które po raz pierwszy stykają się z pasożytem, a także dla osób ze znacznie obniżoną odpornością, w tym osób chorujących na AIDS, małych dzieci w wieku poniżej 5 lat, a oprócz tego dla kobiet w ciąży. Profilaktyka malarii jest jednak ważna nie tylko we wspomnianych grupach, ale praktycznie u każdego, kto planuje wyjazd w rejony tropikalne i subtropikalne. Przyjęte przed wyjazdem leki przeciw malarii mogą ochronić pacjenta przed groźną chorobą, dlatego planując wyjazd w rejony tropikalne, nie ma co zwlekać z kontaktem z lekarzem. Gdy czas nagli, można również skorzystać z konsultacji zdalnych. Za pośrednictwem portalu tendoktor.pl skonsultujesz się z lekarzem niemal od ręki, a w razie wskazań i braku przeciwwskazań możesz otrzymać potrzebną receptę nawet w 15 minut. Zadbaj o swoje zdrowie i umów się na konsultację już teraz!
Jak już zostało wcześniej wspomniane, to groźny pasożyt przyczynia się do tego, że człowiek zaraża się malarią. Co to jest za pasożyt i w jaki sposób dostaje się do organizmu człowieka? Mowa o pasożytach Plasmodium, do których można zaliczyć:
Najgroźniejsze dla człowieka są pasożyty Plasmodium falciparum (zarodziec sierpowaty) oraz Plasmodium vivax (zarodziec ruchliwy). Wspomnianymi pasożytami najczęściej zarażają się turyści za granicą, w tym na wymarzonych i wyczekiwanych długo wakacjach. Oczywiście są miejsca, gdzie jest większe ryzyko zarażenia się, a także takie, gdzie rzadko pojawia się malaria. Gdzie najczęściej występuje wspomniana choroba? Wysokie ryzyko zarażenia dotyczy przede wszystkim obszarów tropikalnych – będzie to szczegółowo omówione w dalszej części artykułu.
Wspomniano już, że osoby mające bezpośredni kontakt z pasożytami Plasmodium są zagrożone malarią. Jak się zarazić wspomnianym pasożytem? W tym przypadku nie chodzi o zakażoną wodą czy jedzenie – nie chodzi nawet o kontakt z osobami chorymi (z pewnymi wyjątkami) czy dotykanymi przez nie przedmiotami. Omawiając, co wywołuje malarię, należy podkreślić, że źródłem problemu są w tym przypadku komary, a konkretnie samice komarów z podrodzaju Anopheles. Mowa oczywiście wyłącznie o komarach zarażonych pasożytami – nie wszystkie przenoszą chorobę. Czy powinniśmy się jednak martwić zarażeniem, gdy w naszym otoczeniu znajduje się osoba z objawami malarii? Zimnica to choroba, którą najczęściej nie zarażamy się od innej osoby, zatem kontakt z osobą chorą jest zazwyczaj bezpieczny, o ile nie dojdzie do kontaktu z krwią chorego. Kontakt z krwią stanowi już natomiast poważny czynnik ryzyka choroby. Gdy do organizmu człowieka dostanie się pasożyt, rozpoczyna wędrówkę z krwią do wątroby. W tym miejscu zaczyna się namnażać i przekształcać, czego pacjent jest jeszcze zupełnie nieświadomy, gdyż nie odczuwa żadnych dolegliwości. Dopiero gdy pasożyt zaczyna atakować czerwone krwinki, gdzie znów zaczyna się namnażać, pojawiają się uciążliwe objawy choroby, w tym bardzo wysoka gorączka, zimne poty czy dreszcze.
W Europie do zakażeń malarią praktycznie nie dochodzi, chyba że mowa o przypadkowym przetransportowaniu komara w samolocie czy na pokładzie statku. Malaria w Polsce dotyczy głównie turystów, którzy przebywali w rejonach tropikalnych – rodzime komary nie przenoszą pasożytów powodujących chorobę, zatem w tej kwestii nie należy się ich obawiać. Na świecie jest natomiast wiele obszarów, gdzie często występuje wspomniana choroba. Malaria stanowi szczególne zagrożenie w Afryce oraz w Południowej Azji, poza tym wysokie ryzyko zachorowania obejmuje również Południową Amerykę i Amerykę Środkową. Ryzyko zakażenia zarodźcem malarii nie jest oczywiście takie samo w różnych rejonach świata, dlatego warto śledzić aktualne mapy pojawiające się na stronie Wojskowego Instytutu Medycznego oraz rządowe zalecenia profilaktyczne związane z wyjazdami w obszary tropikalne. W niektórych rejonach świata zagrożenie malarią występuje przez cały rok, ale są też rejony, gdzie ryzyko choroby wzrasta sezonowo, czyli w porze deszczowej, a zwłaszcza pod koniec tego okresu. Największa aktywność komarów, które mogą przenosić malarię, dotyczy czasu nocnego, czyli występuje od zachodu słońca do jego wschodu. Trzeba jednak wiedzieć, że w miejscach o wysokiej wilgotności, w tym przy akwenach wodnych lub w obszarach zacienionych, komary są aktywne przez cały dzień. Związane jest to z tym, że samice widliszków potrzebują środowiska wodnego do rozmnażania. Więcej komarów, które mogą stanowić źródła zarażenia, można też znaleźć w okolicach lęgowych.
Choroby tropikalne mogą mieć różne objawy. W przypadku malarii pacjent na początku infekcji ma najczęściej objawy grypopodobne, jednak nie należy się ich spodziewać bezpośrednio po ukąszeniu komara. Pacjent może nie mieć żadnych objawów przez długi czas – podaje się, że bezobjawowy etap malarii może trwać nawet do 30 dni od ukąszenia przez komara. Zdarzają się nawet przypadki jeszcze dłuższego etapu bezobjawowego i zazwyczaj dotyczą osób, które miały już wcześniej malarię. Gdy pojawią się u pacjenta objawy malarii, można zauważyć, że występują one cyklicznie. Cykliczność występowania poszczególnych faz malarii związana jest z uwalnianiem merozoitów (jedno ze stadiów rozwojowych pierwotniaka) z krwinek czerwonych. Zależnie od zarodźca atakującego człowieka cykliczność objawów może się różnić. Jeśli chodzi o występujące cyklicznie objawy, można podzielić je na trzy fazy:
Czasami pacjenci doświadczają również innych objawów niż wspomniane powyżej. Można do nich zaliczyć niepokój i pobudzenie psychoruchowe, ogólne złe samopoczucie i osłabienie, a także bóle mięśni i stawów, nudności i wymioty. U pacjentów może się też pojawić biegunka i żółtaczka, poza tym do rzadkości nie należy tachykardia oraz niedokrwistość. W poważnym stadium choroby występują napady drgawkowe i krwawienia, a także kwasica, poza tym może również dojść do groźnego wstrząsu.
Niestety malaria należy do chorób zbierających ogromne żniwa na całym świecie. Na malarię umierają nie tylko mieszkańcy obszarów tropikalnych, ale również przyjeżdżający we wspomniane obszary świata turyści. Wakacje w tropikach mogą więc drogo kosztować, zwłaszcza jeśli nie zadba się o odpowiednie działania profilaktyczne. W naszym kraju jest obowiązek zgłaszania zachorowań na malarię i ich rejestracji, a także zgłaszania zgonów dotyczących osób chorych. Nie jest jednocześnie obowiązkowe hospitalizowanie pacjentów chorych na malarię, chociaż zdarza się, że niektóre osoby jej wymagają. Rozpoznania choroby dokonuje się na podstawie wywiadu z pacjentem i występujących u niego objawów. Jeśli powyższe na to wskazują, wykonuje się test na malarię. Najczęściej jest to badanie parazytologiczne rozmazu krwi włośniczkowej, jednak są też dostępne szybkie testy immunochromatograficzne, badania molekularne z wykorzystaniem metody PCR czy amplifikacja DNA z wykorzystaniem metody LAMP. Leczenie malarii nie jest łatwe, dlatego zaleca się jak najszybsze zgłoszenie się po pomoc medyczną, jeśli pacjent po powrocie z wycieczki w rejony tropikalne zauważy u siebie niepokojące objawy. W lekkich przypadkach pacjentom zaleca się terapię ACT, czyli tabletki na malarię w odpowiedniej kombinacji. Jeśli jednak stan pacjenta jest ciężki, konieczne może być szybkie podanie choremu leków w postaci dożylnej. Sposób leczenia zawsze należy dostosować do zarodźca, który przyczynił się do choroby.
Choroba może mieć groźne powikłania, zwłaszcza jeśli zostanie późno zdiagnozowana czy nieprawidłowo leczona. Może prowadzić między innymi do niewydolności narządów, w tym nawet do niewydolności wątroby i nerek, poza tym niejednokrotnie powoduje niewydolność oddechową – jest to związane z gromadzeniem się płynu w płucach pacjenta, co przyczynia się do ich obrzęku i zaburzeń oddychania. Powikłaniem malarii jest również hipoglikemia, która może przyczynić się do zapadnięcia w śpiączkę, a w niektórych przypadkach nawet skutkować śmiercią. Groźny dla pacjenta jest również obrzęk mózgu. Dochodzi do niego, gdy komórki krwi z pasożytami zablokują naczynia krwionośne zlokalizowane z mózgu, co powoduje pojawienie się zaburzeń układu nerwowego i może skutkować śpiączką.
Ze względu na wysoką śmiertelność malarii i zagrożenie jej bardzo poważnymi powikłaniami ogromną rolę odgrywa profilaktyka malarii, którą powinna wdrożyć każda osoba wybierająca się w obszary tropikalne. Działania profilaktyczne mogą ochronić turystę przed zachorowaniem na malarię, dlatego warto zastosować je w odpowiednim czasie. Niestety wciąż nie jest ogólnodostępna szczepionka na malarię. Badania nad skuteczną szczepionką prowadzone są nie od dziś, a przełom w tej sprawie nastąpił dopiero niedawno – nadzieję dają prowadzone programy pilotażowe, jednak przed nami jeszcze zapewne długa droga, jeśli chodzi o ten rodzaj profilaktyki dostępnej dla ogółu. Nie oznacza to jednak, że przed chorobą nie można się chronić. Działania profilaktyczne można podzielić na farmakologiczne i niefarmakologiczne. Farmakologia to obecnie przede wszystkim odpowiednio dobrane leki przeciwmalaryczne, a te mogą być różne, zależnie od miejsca planowanego wyjazdu. Metody niefarmakologiczne to zabezpieczanie się przed komarami.
Jak podkreślono wcześniej, do malarii przyczyniają się zarażone komary. Podstawowe działania profilaktyczne w przypadku tej choroby powinny obejmować ochronę przed ukąszeniami komarów. Nie zawsze jest to jednak łatwe, co widać już na przykładzie komarów występujących w Polsce. Pewne działania mogą jednak zminimalizować ryzyko ugryzienia przez zarażonego komara. Przede wszystkim zalecane jest zaopatrzenie się w dobrej jakości repelenty i stosowanie ich zgodnie ze wskazaniami producenta. Stosuje się między innymi repelenty bazujące na DEET. Substancja ta łączy się z kwasem masłowym wchodzącym w skład potu, sprawiając, że zapach człowieka staje się mniej atrakcyjny dla komara. Nie bez znaczenia jest również noszenie odpowiedniej odzieży, w tym zakrywanie ciała, by ograniczyć możliwość ugryzienia przez komara. Warto nosić odzież zakrywającą ręce i nogi, poza tym najlepiej zdecydować się na jasną odzież, gdyż ciemne kolory przyciągają komary. Jeśli chodzi o pomieszczenia, dobrze sprawdzają się moskitiery w oknach, poza tym dodatkowo może pomóc spanie pod baldachimem, który ochroni nas w nocy przed niebezpiecznymi owadami.
Wybierając się w rejony świata o wysokim ryzyku zarażenia malarią, należy postawić nie tylko na profilaktykę antymalaryczną niefarmakologiczną, ale też na odpowiednie zabezpieczenie farmakologiczne. Aby zacząć przyjmować w ramach profilaktyki leki przeciw malarii, należy zgłosić się do lekarza. Nie istnieją konkretne tabletki na malarię, które przepisuje się każdemu pacjentowi planującemu wyjazd. Ważne jest przede wszystkim miejsce, do którego jest planowana podróż, gdyż w poszczególnych rejonach świata można zauważyć oporność pasożytów na stosowane powszechnie leki. Najczęściej w profilaktyce malarii stosuje się chlorochinę i doksycyklinę, a także meflokinę, proguanil bądź połączenie atowakwonu oraz proguanilu. Przyjmowanie leków zaczyna się jeszcze przed wyjazdem i kontynuuje się przez cały okres pobytu za granicą oraz jeszcze przez określony czas po powrocie. Zalecenia dotyczące stosowania poszczególnych leków są różne – warto w tej kwestii skonsultować się z lekarzem. Malaria jest bardzo groźną chorobą tropikalną, która wyróżnia się ciężkim i obciążającym organizm przebiegiem oraz wysoką śmiertelnością. Nie można jej lekceważyć i trzeba pamiętać, że w tym przypadku szczególnie sprawdza się powiedzenie, że „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Jeśli wybierasz się w obszary świata o wysokim ryzyku zarażenia malarią, koniecznie postaw na odpowiednie działania profilaktyczne. Zgłoś się za pośrednictwem portalu tendoktor.pl na konsultację online z lekarzem, a – jeśli lekarz uzna to za zasadne – e-receptę na potrzebne leki otrzymasz bardzo szybko i to bez wychodzenia z domu. Nie zwlekaj i zamów konsultację już teraz! Bibliografia: