Pracujemy codziennie. E-wizyta nawet 15 minut
Ekonsultacja z
Kolejna e-wizyta -20% taniej!
Po opłaceniu otrzymasz kod rabatowy na e-mail
Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekła czynnościowa choroba jelit, która wiąże się z nawracającymi zaburzeniami funkcjonowania przewodu pokarmowego. Objawia się między innymi uporczywymi bólami brzucha o charakterze skurczowym, a oprócz tego biegunkami/zaparciami, a niekiedy też wzdęciami. Przyczyny choroby są złożone.
Objawy towarzyszące zespołowi jelita drażliwego mogą negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjenta, dlatego zaobserwowanie u siebie symptomów choroby stanowi wskazanie do konsultacji z lekarzem. Diagnostyka zespołu jelita wrażliwego opiera się na wywiadzie medycznym i odpowiednich badaniach, a także wymaga wykluczenia schorzeń o podobnych symptomach. Leczenie IBS jest zwykle długotrwałe i powinno być kontrolowane przez lekarza, poza tym ważne, aby uzupełniały je zmiany w diecie i stylu życia osoby chorej. Więcej na temat zespołu jelita drażliwego oraz jego przyczyn i objawów można znaleźć w poniższym artykule. Podpowiadamy również, jak leczyć zespół jelita drażliwego oraz jak wspomagać swój organizm niefarmakologicznie.
Zespół jelita drażliwego (z ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS) jest schorzeniem przewlekłym o charakterze czynnościowym, które należy do najczęściej występujących zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. Dolegliwość może dotyczyć osób w różnym wieku, w tym również dzieci, chociaż najwięcej przypadków diagnozowanych jest u pacjentów w wieku powyżej 50 lat. Ponadto IBS diagnozuje się częściej u kobiet niż u mężczyzn, jednak nie musi wskazywać to na to, że są one bardziej narażone na tę przypadłość, ale że po prostu mogą częściej zgłaszać się do lekarza w celach diagnostycznych. Choroba wiąże się z szeregiem nieprzyjemnych dolegliwości, w tym z uciążliwymi skurczowymi bólami brzucha i zaburzeniami rytmu lub konsystencji wypróżnień.
Objawy zespołu jelita drażliwego bywają bardzo uciążliwe, a mimo to wiele osób nie decyduje się na konsultację z lekarzem i wdrożenie leczenia. Jest to błąd, gdyż odpowiednio dobrana terapia może znacznie poprawić komfort życia pacjenta. Z lekarzem można się skonsultować nie tylko stacjonarnie – możliwa jest również porada lekarska online. Na tendoktor.pl czekają na Ciebie godni zaufania specjaliści, którzy w razie potrzeby skierują Cię na niezbędne badania lub wystawią e-receptę na potrzebne do kontynuowania terapii leki. Nie trzeba umawiać się na konsultację z wyprzedzeniem – zwykle odbywa się ona od ręki, a e-receptę online można uzyskać nawet w 15 minut.
Przyczyna odpowiadająca za zespół drażliwego jelita nie została jeszcze dobrze wyjaśniona. Można jednak wymienić pewne czynniki, które mogą częściowo odpowiadać za rozwinięcie się choroby u niektórych osób. Można do nich zaliczyć pewne uwarunkowania genetyczne, gdyż choroba może występować rodzinnie. Nie bez znaczenia są też czynniki psychologiczne, w tym przewlekły stres, napięcie emocjonalne, zaburzenia psychiczne czy traumatyczne przeżycia. IBS może być też powiązany z czynnikami dietetycznymi – do nasilenia objawów choroby mogą się przyczyniać krótkołańcuchowe węglowodany, które łatwo ulegają fermentacji. Upatruje się też pewne powiązania między IBS a dysbiozą, czyli zaburzeniami ilościowymi i jakościowymi mikroflory jelitowej. Za chorobę odpowiadać może też stan zapalny jelita, a także infekcje żołądkowo-jelitowe przyczyniające się do zaburzeń czucia trzewnego. Znaczenie może mieć również nadwrażliwość trzewna i związane z nią zaburzenia motoryki, poza tym do problemu mogą przyczyniać się zmiany przepuszczalności bariery jelitowej i związana z tym aktywacja układu odpornościowego.
Choroba może mieć nieco inne objawy u różnych pacjentów. Biorąc pod uwagę dominujące symptomy, zespół jelita drażliwego można podzielić na cztery różne postacie:
Niestety w przypadku wielu pacjentów zespół jelita drażliwego daje bardzo uciążliwe objawy, przez co bardzo negatywnie wpływa na codzienne funkcjonowanie. Do jego objawów można zaliczyć zmianę częstości wypróżnień i konsystencji stolca. W przypadku tej choroby możliwe są – co podkreślono już wcześniej – zarówno biegunki, jak i zaparcia. Dodatkowo niekiedy pacjenci z IBS zmagają się ze wzdęciami. Objawy zespołu jelita drażliwego obejmują również dolegliwości bólowe – ich występowanie jest konieczne, by zdiagnozować schorzenie. Gdy pacjent ma atak jelita drażliwego, pojawia się skurczowy, silny ból brzucha. Gdzie boli jelito drażliwe? Najczęściej ból obejmuje lewą część podbrzusza i jest bardzo dokuczliwy, przy czym zwykle nie występuje on w nocy, podobnie jak biegunka.
Pacjenci często opisują również inne objawy IBS – nie uwzględnia się ich jednak raczej w rozpoznaniu choroby. Można do nich zaliczyć pieczenie w jelitach, uczucie pełności po posiłku bądź uczucie zalegania pokarmu w żołądku, a także śluz w stolcu, wymioty i odbijanie. Jeśli chodzi o zespół jelita drażliwego, objawy podawane na niejednym forum obejmują również senność, bóle głowy bądź bóle pleców, zmęczenie i uczucie niepokoju, a także uczucie dyskomfortu psychicznego, częste oddawanie moczu, zaburzenia miesiączkowania, a nawet ból przy współżyciu i wiele innych dolegliwości.
Objawy zespołu jelita drażliwego niekiedy są mylone z innymi schorzeniami dotyczącymi układu pokarmowego i nie tylko. IBS można pomylić chociażby z chorobami nieswoistymi jelit – zalicza się do nich np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Na tym nie koniec, gdyż objawy podobne do IBS mogą dawać alergie i nietolerancje pokarmowe, a nawet infekcje układu pokarmowego. W rozpoznaniu wykluczyć powinno się też celiakię i nowotwory jelit bądź trzustki, a także chorobę wrzodową. Zdarza się, że IBS jest też mylony z kamicą żółciową, nadczynnością tarczycy, endometriozą jelitową, przepukliną, a nawet z porfirią i innymi schorzeniami. Ważne zatem, aby pacjent ze swoimi objawami trafił do dobrego lekarza, który rzetelnie zajmie się diagnostyką problemu.
Jak już wcześniej podkreślono, w przypadku IBS dużą rolę odgrywać mogą zaburzenia mikroflory jelitowej, w tym zaburzenia ilościowe i jakościowe. Profil mikroflory jelitowej u osób z zespołem jelita drażliwego różni się od profilu jelitowego pacjentów zdrowych. Zaburzenia związane z ilością i składem mikroflory jelitowej mogą przyczyniać się do nasilenia objawów IBS. Uważa się zatem, że w przypadku łagodzenia objawów IBS mogą być pomocne właściwie dobrane probiotyki. Należy mieć jednak na uwadze, że efektywność probiotykoterapii zależy między innymi od rodzaju znajdujących się w danym preparacie szczepów. Każdy wykazuje bowiem nieco inne działanie i nie każdy może okazać się pomocny przy IBS. Po probiotyki nie udajemy się zatem do apteki, by wybrać pierwszy z brzegu preparat określany tym mianem. Nie sięgamy też po resztki probiotyku pozostałego po antybiotykoterapii czy stosowanego na infekcyjną biegunkę itd. Probiotykoterapię przy IBS powinien dobrać pacjentowi specjalista, aby faktycznie miała szansę zadziałać w pożądany sposób.
Przy IBS polecane są również zioła. Można do nich zaliczyć m.in. miętę, melisę oraz rumianek. Mogą one złagodzić dokuczliwe objawy związane z zespołem jelita drażliwego, w tym zmniejszyć wzdęcia, ograniczyć skurcze jelit czy wspomóc prawidłowe działanie przewodu pokarmowego. Melisa dodatkowo działa lekko uspokajająco, co może być zasadne, jeśli objawy IBS nasilają się u pacjenta w związku ze stresem.
Omawiając, co na zespół jelita drażliwego należy stosować, nie można zapominać o tym, jak ważna jest prawidłowa dieta pacjenta. Postępowanie dietetyczne to kluczowy element terapii – same leki to zdecydowanie za mało. W przypadku IBS zaleca się dietę ograniczającą podaż łatwo fermentujących węglowodanów krótkołańcuchowych. W przypadku zespołu jelita drażliwego zalecana jest dieta FODMAP – nazwa diety wzięła się od pierwszych liter grup produktów, które powinny być ograniczone bądź całkowicie wyeliminowanie z jadłospisu chorego pacjenta. Do wspomnianych grup produktów zalicza się: Fermentujące Oligosacharydy oraz Disacharydy, Monosacharydy i Poliole (ang. Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols). Wspomniane produkty u zdrowych ludzi zwykle nie powodują żadnych silnych dolegliwości, ale u osób z IBS (i niektórymi innymi chorobami układu pokarmowego) mogą przyczyniać się do pojawienia się np. gazów, wzdęć i odbijania, a także uczucia przelewania w brzuchu, dolegliwości bólowych brzucha, a nawet zaparć i biegunek.
Dieta powinna być prowadzona przez 6 tygodni z wykluczeniem produktów z FODMAP lub ich bardzo dużym ograniczeniem, by złagodzić objawy IBS. Należy uważać na fruktozę obecną w owocach czy miodzie, a także na laktozę z mleka i produktów mlecznych. Nie są też zalecane występujące w roślinach strączkowych galaktany ani fruktany pochodzące np. z czosnku, cebuli czy pszenicy. Unikamy też polioli, czyli ksylitolu, mannitolu i sorbitolu. Po odpowiednim czasie należy natomiast stopniowo i pojedynczo wprowadzać do jadłospisu grupy wykluczonych wcześniej produktów, obserwując przy tym swój organizm i pojawiające się objawy. W ten sposób można ustalić indywidualną tolerancję na poszczególne produkty, sprawdzając, które z nich nasilają objawy, a które nie. Ostatnim elementem jest stała eliminacja z diety produktów źle tolerowanych i ustalenie indywidualnej diety, która mimo częściowej eliminacji pewnych składników pokryje zapotrzebowanie organizmu na wszystkie ważne składniki.
Czego nie jeść przy zespole jelita drażliwego? Nie jemy np. arbuzów, brzoskwiń, gruszek, jabłek, wiśni i czereśni oraz jeżyn. Nie spożywamy groszku i kalafiora, a także szparagów i karczochów, poza tym unikamy większości grzybów i produktów z pszenicy, żyta i jęczmienia. Unikamy też zawierającego laktozę mleka i produktów mlecznych, a także nasion roślin strączkowych. Ponadto nie spożywamy wymienionych wcześniej substancji słodzących.
Co jeść przy zespole jelita drażliwego? Dopuszczalne są między innymi takie warzywa jak marchew, kukurydza, ogórek, pomidor, sałata, pasternak, różyczki brokuła, szczypiorek, rzodkiewka czy szpinak. Z owoców można jeść np. truskawki, maliny i pomarańcze, a także cytryny czy marakuje, a nawet rabarbar. Można też spożywać produkty gryczane i jaglane, a także ryż i skrobię ziemniaczaną, produkty owsiane czy tapiokę. Nabiał należy wybierać bez laktozy, a mięsa i ryby jak najmniej przetworzone.
Szczegółowe wytyczne dotyczące prowadzenia diety FODMAP oraz dozwolonych i zakazanych produktów można znaleźć w wielu książkach i w sieci. Dieta FODMAP nie należy jednak do łatwych, dlatego zaleca się wdrażanie jej pod okiem dietetyka, który zadba, by była ustalona rozsądnie i nie prowadziła do niedoborów.
Jeśli pacjent zmaga się z uciążliwymi objawami, które mogą wskazywać na zespół jelita drażliwego, powinien skonsultować się z lekarzem. Rozpoznania dokonuje się na podstawie szczegółowego wywiadu z pacjentem i analizy objawów, z którymi się zmaga. Niezbędne może być również wykluczenie chorób, które mogą przebiegać z podobnymi objawami. W rozpoznaniu według kryteriów rzymskich IV (2016 rok) potrzebne jest stwierdzenie nawracających dolegliwości bólowych brzucha występujących przynajmniej 1 raz w tygodniu przez minimum 3 miesiące. Dolegliwościom tym powinny towarzyszyć przynajmniej dwie dolegliwości dodatkowe (ból zależny od wypróżnienia, zmiana konsystencji stolca lub zmiana częstości wypróżnień).
Pacjentom zgłaszającym się do lekarza zaleca się również wykonanie niektórych badań. Pomocna może być morfologia krwi, oznaczenie OB i CRP, a także wykonanie badania kału i badania na celiakię. Niekiedy lekarz zaleca też wodorowe testy oddechowe, poza tym w niektórych przypadkach zasadne jest USG jamy brzusznej, gastroskopia czy kolonoskopia, a nawet testy w kierunku alergii lub nietolerancji pokarmowej.
Jak leczyć zespół jelita drażliwego? W tym przypadku stawia się przede wszystkim na leczenie objawowe, gdyż zwykle ciężko określić przyczynę dolegliwości. Leczenie należy dodatkowo wesprzeć zmianą diety i stylu życia. Leki na IBS dobiera się do dominującego u pacjenta objawu – innej terapii może wymagać osoba zmagająca się z uciążliwymi biegunkami, a inne leczenie będzie zasadne przy uporczywych zaparciach itd. Pacjentom zaleca się również konsultację z psychologiem, naukę radzenia sobie ze stresem, a także umiarkowaną, ale regularną aktywność fizyczną.
W przypadku uciążliwych objawów zespołu jelita drażliwego nie ma co zwlekać z kontaktem z lekarzem. Jest to co prawda schorzenie przewlekłe, którego przy obecnym stanie wiedzy całkowite wyleczenie nie jest możliwe, jednak wdrażając odpowiednio dobrane działania, można znacznie poprawić komfort życia chorego. Z IBS trzeba nauczyć się żyć, ale nie oznacza to, że trzeba godzić się na nasilone objawy schorzenia. Leki na zespół jelita drażliwego mogą zredukować bądź wyeliminować pewne objawy choroby, sprawiając, że będzie ona mniej dokuczliwa. Nieco inaczej podchodzi się do leczenia IBS z różnymi typami symptomów oraz do postaci mieszanej IBS.
Jeśli pacjent zmaga się z postacią biegunkową IBS, zwykle stosuje się środki przyczyniające się do hamowania perystaltyki jelit. Można do nich zaliczyć m.in. loperamid. W przypadku postaci zaparciowej zespołu jelita drażliwego stawia się natomiast na środki działające przeczyszczająco, w tym na laktulozę bądź makrogole. Przy postaci mieszanej stosuje się jeszcze inne środki, zależnie od dolegliwości związanych z chorobą – można do nich zaliczyć np. trimebutynę. Oprócz preparatów działających na zaburzenia układu pokarmowego niekiedy pomocne są też leki przeciwbólowe i rozkurczowe, a czasem nawet przeciwdepresyjne i wiele innych. Ostateczną decyzję o rodzaju leczenia i jego dawce zawsze powinien podjąć lekarz i to on powinien nadzorować przebieg leczenia. Z lekarzem w czasie terapii można mieć też kontakt online, stawiając na e-konsultacje online. Za pośrednictwem portalu tendoktor.pl możesz nie tylko skonsultować się z lekarzem, ale też ewentualnie otrzymać e-receptę na potrzebne do kontynuowania terapii leki. Uzupełnij przygotowany na stronie formularz już teraz, a e-konsultację z możliwością otrzymania e-recepty odbędziesz nawet w 15 minut od zgłoszenia!
Bibliografia: