Jak antydepresanty działają na organizm i jakie powodują skutki uboczne?

Antydepresanty są środkami wydawanymi z przepisu lekarza, które zażywa się w przypadku dolegliwości psychicznych. Ich stosowanie powinno być kontrolowane przez specjalistę, ponieważ często stanowią element bardziej złożonej terapii, w której skład wchodzi też psychoterapia czy inne metody. Antydepresanty dostępne na rynku różnią się między sobą działaniem i skutkami ubocznymi.

Ważnym elementem życia każdego człowieka jest zdrowie psychiczne, z którym związana jest przede wszystkim dobra kondycja psychiczna i poczucie komfortu psychicznego. Ze zdrowiem psychicznym wiąże się również utrzymywanie prawidłowych relacji z innymi ludźmi. Poważny problem stanowią natomiast zaburzenia i choroby psychiczne, które mogą dotykać zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci oraz młodzież. Przy dolegliwościach psychicznych, w tym przy depresji, stosowane są między innymi antydepresanty, które oddziałują na nastrój i sposób zachowania człowieka. Co dają antydepresanty i kto może przepisać antydepresanty? Jakie skutki uboczne powodują? Sprawdzamy.

Zdrowie psychiczne – dlaczego jest tak ważne?

Dobre zdrowie psychiczne jest ważnym elementem codziennego życia każdego człowieka. Definiuje się je jako poczucie dobrostanu, w którym człowiek może realizować swoje potrzeby, a poza tym jest w stanie wykonywać codzienne obowiązki oraz tworzyć relacje z innymi ludźmi. Dobre zdrowie psychiczne oznacza też umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych.

Na zdrowie psychiczne ma wpływ wiele czynników, w tym te genetyczne, chemiczne i środowiskowe. Ze zdrowiem psychicznym wiąże się między innymi prawidłowe żywienie – nie sprzyjają mu alkohol i papierosy oraz stosowanie substancji uzależniających. Do problemów ze zdrowiem mogą się poza tym przyczynić problemy społeczne. Badaniem, zapobieganiem oraz leczeniem zaburzeń psychicznych zajmuje się psychiatria. Pomocne przy leczeniu dolegliwości psychicznych mogą okazać się różne metody, w tym psychoterapia oraz farmakoterapia, a szczególnie antydepresanty, o których będzie szerzej mowa w dalszej części artykułu.

Choroby i zaburzenia psychiczne u ludzi

Choroby i zaburzenia u ludzi mogą dotyczyć nie tylko ich stanu fizycznego, ale również ich psychiki, wywołując szereg utrudniających codzienne życie dolegliwości. Gdy psychika człowieka nie działa tak, jak powinna, może się pojawić wiele objawów, w tym np.:

• zaburzenia nastroju,
• problemy ze snem (bezsenność, nadmierna senność),
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• nieumiejętność czerpania radości z życia, obojętność,
• nieuzasadnione zmęczenie i brak energii,
• dolegliwości związane z układem pokarmowym, w tym nudności, biegunki, bóle brzucha.

Często pojawiają się również problemy w relacjach z innymi ludźmi, w tym wycofanie społeczne, a sposób myślenia i postrzegania świata utrudniają pacjentowi codzienne funkcjonowanie. Do najczęściej spotykanych chorób o podłożu psychicznym zalicza się między innymi sezonowe zaburzenie afektywne, które są związane ze zmianami pór roku, a także inne zaburzenia psychiczne, do których należą m.in. zaburzenia depresyjne o ciężkim przebiegu, wszelkiego rodzaju zaburzenia nastroju oraz zespół stresu pourazowego, które mogą wystąpić u osób będących świadkami traumatycznego zdarzenia lub osób, które stały się jego uczestnikami (np. trauma dzieciństwa).

Co to jest depresja? Najczęstsze objawy depresji

Jedną z najczęstszych chorób psychicznych jest depresja. Jest to zaburzenie psychiczne, które występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Dolegliwość ta znacząco obniża jakość życia, a towarzyszące jej negatywne emocje, a także nadmierny stres i zaburzenia lękowe utrudniają codzienne funkcjonowanie zawodowo-społeczne oraz mogą stać się przyczyną myśli i czynów samobójczych. Bardzo często z depresją są związane objawy, do których zalicza się:

• zaburzenia nastroju,
• anhedonię,
• utratę wiary w siebie, spadek samooceny,
• pogorszenie koncentracji i zdolności zapamiętywania,
• myśli samobójcze,
• wycofanie z kontaktów społecznych,
• nieuzasadnione poczucie winy,
• negatywne spojrzenie na przyszłość,
• zaburzenia snu.

Podstawą leczenia depresji jest często przyjmowanie przepisanych przez lekarza leków na depresję. Stosuje się na nią przede wszystkim antydepresanty, czyli leki o silnym działaniu na układ nerwowy pacjenta. Leczenie uzupełnia się też, stawiając na dobraną indywidualnie psychoterapię.

Co to jest antydepresant i kto może go przepisać? 

W przypadku zdiagnozowania u pacjenta zaburzeń psychicznych, do których zalicza się między innymi depresję, konieczne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia, ponieważ nieleczone zaburzenie może doprowadzić nawet do śmierci pacjenta. W leczeniu zaburzeń depresyjnych oraz przy obecnych chorobach afektywnych stosowane są antydepresanty, czyli inaczej leki przeciwdepresyjne. Należą one do leków psychotropowych, które mogą być stosowane również w przypadku zespołu stresu pourazowego oraz przy różnego rodzaju zaburzeniach lękowo-depresyjnych oraz fobiach społecznych. Tego rodzaju medykamenty są również stosowane przez osoby zmagające się z bólami neuropatycznymi. Kto może przepisać antydepresanty? Medykamenty te należą do grupy leków, które lekarz może przepisać wyłącznie na receptę. W celu otrzymania antydepresantów najlepiej udać się do psychiatry, który po rozpoznaniu u pacjenta charakterystycznych objawów przepisze niezbędne leki i ustali inne elementy terapii oraz jej przebieg.

Jak działają antydepresanty?

Leczenie zaburzeń depresyjnych powinno odbywać się pod okiem specjalisty, który w zależności od przypadłości dobierze odpowiedni rodzaj leczenia, a także będzie nadzorować jego przebieg. Nie trzeba obawiać się jednak potrzeby wdrożenia farmakoterapii – jeśli lekarz ją przepisze, zapewne będą ku temu wskazania. Jak działa antydepresant? Leki przeciwdepresyjne mają na celu przywrócenie równowagi w układach, które zostały zaburzone. Są to:

• układ serotoninowy,
• układ dopaminowy,
• układ noradrenergiczny.

Leki antydepresyjne mają wpływ na przekaźnictwo neurochemiczne w mózgu człowieka, oddziałując na receptory komórek nerwowych o obniżonej wrażliwości na wychwytywanie serotoniny, dopaminy oraz noradrenaliny. Antydepresanty przywracają więc równowagę organizmu, w którym doszło do zakłóceń neuroprzekaźników. Leki antydepresyjne są medykamentami łatwymi w użyciu, które mogą łagodzić stany stresowe i zaburzenia snu, a poza tym mogą poprawiać samopoczucie osoby chorej oraz pomagać jej w codziennym funkcjonowaniu. Mogą też działać przeciwlękowo i chronić przed postępowaniem choroby oraz nasilaniem się jej objawów. Skuteczność działania leków antydepresyjnych może być jednak różna u poszczególnych pacjentów – różnie może też wyglądać kwestia możliwych skutków ubocznych.

Antydepresanty – rodzaje. Jakie są najpopularniejsze antydepresanty?

Dostępne wyłącznie na receptę silne antydepresanty zapewniają skuteczną terapię w leczeniu różnego rodzaju zaburzeń psychicznych człowieka. Wyróżnia się następujące rodzaje leków na depresję:

• inhibitory wychwytu zwrotnego monoamin, do których zalicza się serotoninę, dopaminę oraz noradrenalinę,
• leki z receptorowym mechanizmem działania, czyli swoistym miejscem wiążącym lek w komórce lub na jej powierzchni,
• inhibitory monoaminooksydazy, które hamują aktywność enzymów z rodziny enzymów oksydazy monoaminowej.

Inne popularne antydepresanty to leki trójpierścieniowe, do których zalicza się między innymi imipramina, klomipramina, dibenzepina oraz doksepina. Dzieli się je również na selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), do których należy między innymi fluoksetyna, fluwoksamina, sertralina oraz paroksetyna, a także leki o innych mechanizmach działania.

Leki osłonowe przy antydepresantach – czy są potrzebne?

W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie zależnością między mikroflorą jelitową a zdrowiem psychicznym człowieka. Okazało się, że zaburzenia flory jelitowej wpływają na rozwój zaburzeń psychicznych, do których należy między innymi depresja. Efektem było wprowadzenie na rynek psychobiotyków, których najważniejszym zadaniem jest regulacja pracy osi mózg-jelito. Psychobiotyki to bakterie probiotyczne, które regulują pracę wspomnianej wcześniej osi mózg-jelito poprzez korzystne oddziaływanie na układ nerwowy, dokrewny oraz odpornościowy. Właściwości psychobiotyczne mają np. niektóre szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium. Leki osłonowe przy antydepresantach najlepiej jednak stosować w porozumieniu z lekarzem.

Antydepresanty – skutki uboczne

Podobnie jak pozostałe leki, antydepresanty mają skutki uboczne, które mogą wystąpić u części pacjentów. Mogą być one różne w zależności od tego, jaki rodzaj antydepresantów będzie przyjmowany, a także jaką dawkę leku dobierze lekarz. Ich wystąpienie i sposób nasilenia może również zależeć od indywidualnych predyspozycji danej osoby. Do najczęstszych skutków ubocznych zalicza się senność po antydepresantach oraz złe samopoczucie po antydepresantach. Do rzadkości nie należy poza tym ból żołądka po antydepresantach oraz zwiększenie masy ciała lub spadek wagi po antydepresantach. Do innych skutków ubocznych związanych ze stosowaniem antydepresantów zalicza się problemy z oddawaniem moczu, drżenie rąk oraz uczucie suchości w ustach.

Czy antydepresanty podnoszą ciśnienie? Niekiedy można mieć wysokie ciśnienie po antydepresantach, jednak nie u wszystkich osób przyjmujących wspomniane medykamenty wystąpi taki objaw. Skutki uboczne związane z przyjmowaniem antydepresantów mogą wystąpić również w postaci nudności i wymiotów, biegunek, a także częstych bólów głowy. Do innych objawów związanych ze stosowaniem antydepresantów zalicza się bezsenność, problemy z pamięcią i koncentracją oraz nadmierną potliwość i drżenie mięśniowe. Każdy lek może działać jednak nieco inaczej (zależnie od substancji czynnej i jej dawki), zatem konkretnych informacji o możliwych skutkach ubocznych danego antydepresanta i częstotliwości ich występowania należy szukać w ulotce dołączonej do opakowania.

Antydepresanty dla dzieci i nastolatków

Zaburzenia depresyjne są dość powszechnym problemem dotykającym osoby dorosłe, jednak często dotyczą również dzieci i nastolatków. Również w przypadku zdiagnozowania depresji w tej grupie wiekowej lekarz może przepisać antydepresanty. U nastolatków i młodszych dzieci najczęściej wykorzystuje się antydepresanty z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Mogą być przyjmowane zarówno w przypadku zaburzeń depresyjnych, jak i przy innych problemach, takich jak:

• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia somatyzacyjne,
• zaburzenia odżywiania.

Leki przeciwdepresyjne powinny być przyjmowane przez dzieci i młodzież wyłącznie na wskazanie lekarza i w sposób zgodny z jego wskazaniami – zawsze nadzór nad farmakoterapią osoby niepełnoletniej powinien sprawować jej dorosły opiekun.

Zwiększenie dawki antydepresanta – objawy

Należy mieć na uwadze, że stosowane antydepresanty mogą mieć skutki uboczne – występują one zwłaszcza na początku leczenia oraz podczas zwiększania dawki leków przeciwdepresyjnych. Do najważniejszych objawów związanych ze zwiększaniem dawek antydepresantów zalicza się:

• zwiększone napięcie,
• bezsenność,
• uczucie niepokoju.

Do innych objawów związanych ze zwiększeniem dawki antydepresanta zalicza się nudności, obniżony apetyt, bóle lub zawroty głowy, uczucie suchości w ustach oraz nadmierną potliwość. Tego rodzaju objawy nie utrzymują się zwykle długotrwale – powinny ustąpić po około 7–21 dniach.

Czy antydepresanty uzależniają?

Zdania na ten temat są podzielone, jednak warto w tej kwestii zapoznać się z opiniami specjalistów. Zdaniem psychiatrów antydepresanty są lekami, które nie uzależniają. Zbyt szybkie odstawienie leków przeciwdepresyjnych może natomiast przyczynić się do wystąpienia niepożądanych objawów, do których zalicza się między innymi pogorszenie samopoczucia, nudności, biegunki oraz zaburzenia snu. Objawy te nie świadczą jednak o uzależnieniu – jeśli pacjent będzie odstawiał medykamenty stopniowo, zgodnie z zaleceniami lekarza, nie będą one powodować tzw. objawów odstawienia lub objawy te będą niewielkie.

Bibliografia:

• Łoza B., Jaki lek przeciwdepresyjny dla jakiego pacjenta? Praktyczne wskazówki dla klinicystów, Neuropsychiatria. Przegląd Kliniczny. Vol. 12, Nr 3-4, s. 53-59. 2020 [dostęp online 09.2023]

• Krakowiak O., Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje, Postępy Fitoterapii 3/2015. [dostęp online 09.2023]

• Postępy farmakoterapii – nowe leki przeciwdepresyjne, pod red. E. Nowakowskiej, Poznań 2003

• Czajeczny D., K. Kabzińska K., Wójciak R.W, Od wielkiej genetyki do neuropsychologii – zarys historii badań nad powiązaniem mikrobiomu z zachowaniem człowieka, Postępy mikrobiologii 2020, t. 59, nr 1, s. 3–10. [dostęp online 09.2023]

Warto zobaczyć również:

• Metody leczenia depresji: jak wybrać terapię?
• Czy farmaceuta ma możliwość odmówienia wydania tabletki „dzień po”?
• Sytuacje, w których lekarz może nie przepisać tabletki „dzień po”
• Jak antydepresanty działają na organizm i jakie powodują skutki uboczne?
• Antykoncepcja hormonalna: wady, zalety, skuteczność i skutki uboczne
• Jakie są rodzaje depresji?
• Metody antykoncepcji hormonalnej dostępne w Polsce
• Lista najczęstszych chorób i zaburzeń psychicznych
• Dostępne metody antykoncepcji i ich skuteczność
• Jak działa antykoncepcja awaryjna i jak dostać receptę na tabletkę „dzień po”?

Wybierz odpowiednią e-konsultacje

Encyklopedia leków