Jakie są rodzaje depresji?

Depresja jest chorobą bardzo złożoną i skomplikowaną, w tym zarówno jeśli chodzi o jej przyczyny, jak i objawy. Można wyróżnić wiele typów depresji, a także różne stopnie nasilenia choroby. To ich prawidłowe określenie jest bardzo istotne dla ustalenia właściwej dla pacjenta terapii.

Choć depresja to jedno słowo, określa ono choroby o różnym pochodzeniu, wielu objawach i różnym nasileniu. Depresja może mieć podłoże genetyczne i chemiczne, ale może też wiązać się z wpływem czynników zewnętrznych, w tym trudnych wydarzeń z przeszłości, narażenia na permanentny stres, samotności czy tempa życia bądź wygórowanych oczekiwań wobec danej osoby. Choroba może dotykać osoby w każdym wieku, w tym również młodzież i dzieci. Niestety wciąż wiele przypadków depresji nie jest diagnozowanych, gdyż chorzy lekceważą swoje objawy lub celowo unikają wizyty u lekarza ze wstydu albo w obawie przed ostracyzmem społecznym. Depresja jest jednak bardzo niebezpieczną chorobą, która nieleczona może postępować, w tym nawet prowadzić do prób samobójczych. Co należy wiedzieć o objawach depresji i stopniach nasilenia choroby? Więcej informacji na ten temat znajdziesz poniżej.

Co to jest depresja? Objawy depresji

Choć niemal każdy słyszał o depresji, wiele osób nie potrafi prawidłowo jej opisać bądź określić, czy depresja to choroba przewlekła, czy też chwilowy „gorszy nastrój”. Samo słowo „depresja” bywa jednocześnie nadużywane nieadekwatnie do sytuacji, a nawet traktowane obraźliwie, co sprawia, że osoby faktycznie się z nią zmagające wstydzą się swojego stanu. Depresja jest chorobą – co do tego nie ma wątpliwości. Nie należy się jej jednak wstydzić – nie wstydzimy się przecież cukrzycy czy alergii, tylko walczymy z nimi – i tak należy podejść również do depresji. Trzeba mieć jednocześnie świadomość, że depresja to choroba bardzo niebezpieczna i zróżnicowana. Można wyróżnić różne rodzaje depresji, a także różne stopnie jej nasilenia.

Warto znać podstawowe symptomy mogące świadczyć o depresji. Depresja to bowiem nie chwilowy smutek, negatywne samopoczucie czy spadek energii życiowej, a schorzenie znacznie bardziej skomplikowane. Faktem jest, że smutek towarzyszy depresji, ale nie każda smutna osoba to osoba chora na depresję. Warto znać objawy tej choroby i to nie po to, by samodzielnie stawiać diagnozy czy próbować leczyć się na własną rękę, a po to, by wiedzieć, kiedy zgłosić się po pomoc specjalisty. Do głównych objawów depresji można zaliczyć m.in.:

• smutek bez wyraźnej przyczyny lub z przyczyną niewspółmierną do reakcji,
• nieumiejętność czerpania radości i odczuwania przyjemności,
• wycofanie, obojętność i spadek zainteresowania otoczeniem,
• unikanie kontaktów społecznych,
• poczucie wyobcowania i niezrozumienia,
• obniżoną samoocenę,
• lęk,
• poczucie winy,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• myśli lub czyny samobójcze.

Depresja jest chorobą, która może dotknąć każdego bez względu na wiek, płeć czy status społeczny i materialny lub jakiekolwiek inne czynniki. Nikt nie jest winny tego, że wystąpiła u niego depresja, choć faktem jest, że styl życia i dbanie o siebie (w szerokim znaczeniu tego słowa) mogą mieć tu znaczenie. Osoba chora nie symuluje, nie „wymyśla sobie” i nie „użala się nad sobą”. Nie wyleczy się też, „biorąc się w garść” – potrzebuje pomocy specjalisty (co nie oznacza, że nie musi być aktywna w swoim leczeniu, by jego efekty były zauważalne).

Przyczyny depresji

Depresja jest chorobą bardzo złożoną, zatem trudno jest wskazać jedną wyłączną przyczynę pojawienia się jej. Ryzyko jej wystąpienia mogą zwiększać pewne czynniki genetyczne i chemiczne. Wiadomo też, że poszczególne typy depresji mają pewne zewnętrzne czynniki ryzyka, które również mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń. Zaliczyć można do nich wydarzenia, które negatywnie odbiły się na życiu danej osoby, stres, tempo życia czy przepracowanie. Znaczenie mogą mieć nawet niektóre przyjmowane przez pacjentów leki (również antykoncepcja hormonalna) czy używki.

Stan depresyjny a depresja – różnice

Często pojęcia stany depresyjne i depresja bywają stosowane zamiennie, jednak jest to praktyka nie do końca prawidłowa. Stan depresyjny a depresja to osobne pojęcia, które różni między innymi nasilenie objawów oraz czas ich trwania. Depresja jest chorobą przewlekłą, w przypadku której objawy są nasilone i utrzymują się przez dłuższy czas (min. 2 tygodnie, ewentualnie krócej, jeśli są bardzo nasilone i szybko narastają). Chory traci wówczas energię do życia, odczuwa chroniczne zmęczenie fizyczne i psychiczne, traci zainteresowanie otoczeniem, towarzyszy mu obojętność, problemy z samooceną, przesadny krytycyzm wobec siebie samego, problemy z koncentracją, zaburzenia libido, brak apetytu, nieumiejętność czerpania radości, a nawet brak potrzeby wstania z łóżka czy zadbania o siebie. Stany depresyjne są epizodami depresji, które najczęściej trwają od kilku do kilkunastu dni. Czasem mają tendencję do regularnego częstego nawracania. Objawy nie są tak nasilone jak przy depresji, ale również mogą wiązać się z obniżonym nastrojem i przygnębieniem, brakiem wiary we własne możliwości, wycofaniem itd.

Depresja i stany depresyjne wymagają leczenia. Co prawda do ich terapii niekiedy podchodzi się nieco inaczej, jednak kontakt ze specjalistą w obu przypadkach jest bardzo ważny. W ustalaniu terapii należy uwzględnić, że depresja może mieć różne rodzaje, podobnie jak stopnie nasilenia.

Jakie są rodzaje depresji?

Depresja jest chorobą o bardzo złożonej etiologii. Nie można zatem wskazać wyłącznie jednej przyczyny, która u każdego pacjenta sprawia, że choroba się pojawia lub nasila. Choroba może zaczynać się i przebiegać inaczej u różnych pacjentów. Można wyróżnić na tej podstawie główne 3 rodzaje depresji oraz wiele podrodzajów. Zalicza się do nich:

• depresja endogenna (pierwotna) – jest wynikiem zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu pacjenta. Ma związek z obciążeniami genetycznymi lub zaburzeniami chemicznymi w obrębie układu nerwowego. Może towarzyszyć chorobom afektywnym i zaburzeniom schizoafektywnym. Jej rodzaje to:
  • depresja endogenna typowa – towarzyszy jej obniżenie nastroju, spowolnienie tempa myślenia i osłabienie pamięci, a także spowolnienie ruchów, a u niektórych również niepokój ruchowy bądź podniecenie ruchowe. Do innych objawów zaliczyć można utratę apetytu i spadek masy ciała, a także wahania samopoczucia, zaburzenia rytmu okołodobowego i objawy somatyczne, a oprócz tego lęk;
  • depresja endogenna atypowa – objawy depresji mają małe nasilenie bądź nie występują, a ich miejsce zastępują inne objawy bądź ich grupa, co określa się jako depresja maskowana. Maskować depresję mogą np. takie objawy jak natręctwa, świąd skóry, zespół niespokojnych nóg, zaburzenia lękowe, bezsenność bądź nadmierna senność, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego itd.;
• depresja psychogenna – ma związek z traumatycznymi przejściami i konfliktami natury wewnętrznej. Jej rodzaje to:
  • depresja reaktywna – pojawia się na skutek urazu psychicznego, np. w związku ze śmiercią bliskiej osoby czy z rozwodem. Może wiązać się też ze stratami materialnymi (np. bankructwo) czy z utratą pozycji zawodowej albo społecznej (np. przejście na emeryturę);
  • depresja w przebiegu zaburzeń nerwicowych – wystąpić może, gdy objawy nerwicowe (w tym np. fobie, lęk czy natręctwa) utrzymują się u pacjenta przez dłuższy czas. Objawy depresji nerwicowej to np. anhedonia, zaburzona samoocena, brak apetytu czy zaburzenia snu;
  • depresja w przebiegu reakcji adaptacyjnych – ma związek z przewlekłym urazem psychicznym, w tym np. występuje w efekcie stresu związanego z pracą zawodową bądź konfliktami rodzinnymi, a także poczuciem wyobcowania albo długotrwale utrzymującej się trudnej sytuacji materialnej;
• depresja somatyczna (objawowa) – towarzyszy groźnym chorobom, z którymi zmaga się pacjent, czy też stosowanym w leczeniu terapiom. Jej rodzaje to:
  • depresja w chorobach somatycznych – występuje jako choroba wtórna np. przy chorobach nerek i wątroby, RZS, chorobach nowotworowych, cukrzycy, problemach z tarczycą, niedoborach witamin z grupy B itp.;
  • depresja w chorobach organicznych mózgu – ma związek z chorobami ośrodkowego układu nerwowego, w tym z padaczką, niewydolnością krążenia mózgowego, guzami mózgu, stwardnieniem rozsianym, chorobą Alzheimera, miażdżycą naczyń mózgowych itd.;
  • depresja związana z przyjmowaniem leków lub innych substancji chemicznych – może pojawiać się jako powikłanie przyjmowania leków sterydowych, przeciwnowotworowych, hormonalnych, przeciwpsychotycznych, a nawet niektórych leków hipotensyjnych itp. Występuje też u osób nadużywających alkoholu i uzależnionych od narkotyków.

Stopnie depresji, czyli jak zaawansowana jest depresja?

Depresję można podzielić również z uwzględnieniem stopnia jej nasilenia. Na tej podstawie można wyróżnić 3 stopnie depresji:

1. Depresja 1 stopnia, czyli depresja łagodna (subdepresja) – jej objawy mają łagodne nasilenie lub u pacjenta mogą występować pojedyncze dolegliwości, w tym np. złe samopoczucie, uczucie zmęczenia czy nieumiejętność czerpania radości. Do tej kategorii zalicza się też tzw. depresja maskowana.
2. Depresja 2 stopnia, czyli depresja umiarkowana – jej objawy mają średnie nasilenie, można zauważyć obniżenie funkcjonowania społecznego i zawodowego danej osoby, a także jej zniechęcenie do życia.
3. Depresja 3 stopnia, czyli depresja ciężka – zaawansowana depresja, która może występować bez objawów psychotycznych lub z objawami psychotycznymi:
   1. depresja bez objawów psychotycznych – objawia się smutkiem, niepokojem i zobojętnieniem, może występować też lęk oraz częste myśli i tendencje samobójcze. Chory ma poważne zaburzenia funkcjonowania społecznego i nie jest już zdolny do pracy zawodowej;
   2. depresja z objawami psychotycznymi – oprócz powyższych objawów pojawiają się również urojenia, osłupienie depresyjne czy też podniecenie ruchowe.

Określenie stadium depresji jest nie mniej ważne od wskazania rodzaju depresji, z jaką zmaga się dana osoba, gdyż stanowi to istotną wskazówkę do ustalenia leczenia przez specjalistę.

Depresja maskowana – gdy czujesz się chory, ale nie na depresję

Jednym z opisanych wyżej rodzajów depresji jest depresja maskowana, o której warto napisać więcej, gdyż jest szczególnie trudna do zdiagnozowania. Osoba zmagająca się z tą postacią choroby zwykle nie wygląda z zewnątrz na osobę z depresją, chociaż wewnątrz może się zmagać z szeregiem dolegliwości, w tym z pustką czy bólem. Objawy depresji są maskowane przez somatyczne objawy niespecyficzne – zdarza się, że chory szuka pomocy u różnych lekarzy, skarżąc się na przykład na świąd skóry o nieznanym pochodzeniu, problemy z układem pokarmowym, przewlekłe bóle, zaburzenia seksualne, zaburzenia snu czy problemy z apetytem. Wyniki badań takiej osoby zwykle pozostają prawidłowe, więc zarzuca się jej symulowanie, tymczasem ona faktycznie odczuwa wspomniane dolegliwości i dopiero przebadanie pod kątem depresji wskazuje, że osoba ta faktycznie jest chora, jednak nie fizycznie.

Depresja maskowana jest szczególnie niebezpieczna, gdyż zwykle bardzo późno się ją diagnozuje (często dopiero po latach). Bez właściwej diagnozy medycznej leczenie nie jest natomiast prawidłowo prowadzone (a w zasadzie nie jest prowadzone wcale) – chory zatem pozostaje sam ze swoimi dolegliwościami, a może skończyć się to tragicznie.

Depresja poporodowa – co należy o niej wiedzieć?

Typem depresji, o której mówi się zdecydowanie zbyt rzadko, jest depresja poporodowa. Jest ona bardzo niebezpieczna zarówno dla kobiety, jak i dla jej dziecka. Chora może unikać kontaktu z noworodkiem, nie interesować się nim, czuć niepokój, nie mieć sił do działania, obwiniać się o wszystko, czuć strach o zdrowie i życie dziecka czy też zmagać się z uczuciem, że nie podoła macierzyństwu. Kobieta zmagająca się z depresją poporodową bywa traktowana jako zła czy wyrodna matka, tymczasem jest to osoba chora i to przez chorobę nie jest w stanie cieszyć się macierzyństwem i spełniać się właściwie w tej roli.

Jak leczy się depresję?

Leczenie depresji jest ustalane indywidualnie dla każdego pacjenta. Specjalista weźmie zapewne pod uwagę rodzaj depresji i jej nasilenie, a także indywidualne cechy danej osoby, by ustalić terapię najbardziej wpisującą się w jej potrzeby. Często ludzie zastanawiają się, czy depresja jest uleczalna oraz czy depresja może trwać całe życie. Odpowiedź na to pytanie jest trudna. Obecnie istnieje wiele metod farmakologicznych i niefarmakologicznych, które mogą zminimalizować lub usunąć objawy depresji, czy też zredukować czynniki ryzyka jej nawrotów. Nie istnieją jednak jeszcze środki czy metody, które byłyby w stanie usunąć wszystkie przyczyny choroby lub wykluczyć każdy czynnik ryzyka.

W leczeniu depresji wykorzystuje się między innymi leki przeciwdepresyjne. Można do nich zaliczyć np. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne TLPD oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny SSRI. Oczywiście antydepresanty nie są sobie równe, zatem ważne, aby schemat terapii farmakologicznej został dobrany indywidualnie do pacjenta. Bardzo dobre rezultaty może dawać również terapia poznawczo-behawioralna czy terapia interpersonalna. Niezwykle istotne jest ponadto wsparcie najbliższych i otoczenia osoby chorej, co jednak nie jest równoznaczne z próbami „uszczęśliwiania na siłę” czy wyręczania we wszystkim.

Bibliografia:

• Święcicki Ł., Sienkiewicz-Jarosz H., Depresja – poradnik dla pacjentów i nie tylko…, https://zaburzeniadepresyjne.edu.pl/wp-content/uploads/pdf/Depresja-poradnik_dla_pacjentow13.01.pdf [dostęp online: 09.2023 r.].

• Osińska M., Kazberuk A., Celińska-Janowicz K., Zadykowicz R., Rysiak E., Depresja – choroba cywilizacyjna XXI wieku, Artykuł Poglądowy, Geriatria 2017; 11: 123–129 [dostęp online: 09.2023 r.].

• Rodzaje choroby, https://stopdepresji.pl/rodzaje-choroby/ [dostęp online: 09.2023 r.].
  
• Stopnie nasilenia, https://stopdepresji.pl/stopnie-nasilenia/ [dostęp online: 09.2023 r.].

Warto zobaczyć również:

• Metody leczenia depresji: jak wybrać terapię?
• Czy farmaceuta ma możliwość odmówienia wydania tabletki „dzień po”?
• Sytuacje, w których lekarz może nie przepisać tabletki „dzień po”
• Jak antydepresanty działają na organizm i jakie powodują skutki uboczne?
• Antykoncepcja hormonalna: wady, zalety, skuteczność i skutki uboczne
• Jakie są rodzaje depresji?
• Metody antykoncepcji hormonalnej dostępne w Polsce
• Lista najczęstszych chorób i zaburzeń psychicznych
• Dostępne metody antykoncepcji i ich skuteczność
• Jak działa antykoncepcja awaryjna i jak dostać receptę na tabletkę „dzień po”?

Wybierz odpowiednią e-konsultacje

Encyklopedia leków