Lista najczęstszych chorób i zaburzeń psychicznych

Choć wiele mówi się o chorobach w kontekście schorzeń fizycznych, szerokie grono pacjentów zmaga się również z zaburzeniami i chorobami psychicznymi. Ludzki umysł jest bardzo skomplikowany, a o swoje zdrowie psychiczne trzeba dbać tak jak o stan fizyczny. W ostatnich latach liczba osób zmagających się z dolegliwościami natury psychicznej jednak rośnie i to nie tylko w grupie osób dorosłych, ale też w grupie młodzieży i dzieci.

Chorować można nie tylko fizycznie, zmagając się np. z grypą, cukrzycą czy problemami ze stawami, istnieje wiele dolegliwości psychicznych, na które są narażone osoby w różnym wieku. Dolegliwości te są szczególnie niebezpieczne z tego względu, że w wielu przypadkach pacjent uważa swoje objawy za wstydliwe i nie zgłasza się do specjalisty, by szukać pomocy. Z gorączką czy z kaszlem udajemy się do lekarza, nie widząc w tym powodu do wstydu, jednak już z zaburzeniami nastroju, myślami samobójczymi czy lękami wiele osób nie udaje się do specjalisty, licząc, że same przeminą. Niestety te często – zamiast przemijać – pogłębiają się, mając groźne następstwa. Jakie są najczęściej występujące zaburzenia psychiczne i choroby psychiczne w Polsce i na świecie? Jak się objawiają i w jaki sposób się je diagnozuje? Po więcej informacji na ten temat zapraszamy do naszego artykułu!

Choroby psychiczne i zaburzenia psychiczne – powszechny problem w Polsce i na świecie

Zdrowie psychiczne jest bardzo ważne dla każdego człowieka i należy traktować je na równi ze zdrowiem fizycznym. Niestety dolegliwości natury psychicznej rokrocznie dotykają miliony osób w Polsce i na całym świecie. Co jest szczególnie niepokojące, choroby psychiczne i zaburzenia psychiczne coraz częściej są diagnozowane w różnych grupach wiekowych, zatem nie dotyczą jedynie osób dorosłych, ale też dzieci i młodzieży. Problemy z psychiką mogą mieć różne podłoże – owszem, część z nich ma związek z genetyką czy ma podłoże chemiczne (zaburzenia równowagi chemicznej w mózgu), ale są i takie, do których rozwoju przyczyniają się doświadczenia życiowe danej osoby i warunki środowiskowe, w tym nawet stres, tempo życia, presja, samotność itd.

Dolegliwości natury psychicznej mają zwykle to do siebie, że rozwijają się powoli. Ich niepokojące symptomy bywają jednak lekceważone przez pacjentów i ich otoczenie, przez co w konsekwencji nie są odpowiednio diagnozowane i leczone. Osobną kwestią pozostaje też to, że pacjenci, nawet mając świadomość, że ich psychika nie funkcjonuje należycie, nie zawsze szukają pomocy u lekarza, uważając swoje problemy z psychiką za wstydliwe czy bojąc się konsekwencji ich ujawnienia, w tym stygmatyzacji i ostracyzmu społecznego. Osobną grupą są dodatkowo pacjenci, którzy zdają sobie doskonale sprawę ze swoich problemów psychicznych, jednak świadomie lekceważą występujące objawy. Niestety lekceważenie zaburzeń i chorób psychicznych może prowadzić do ich pogłębienia, a w wielu przypadkach rzutuje to bardzo negatywnie na jakość życia czy nawet prowadzi do samobójstwa.

Choroba psychiczna a zaburzenie psychiczne – jak je odróżnić?

Pacjenci mogą zmagać się z różnego rodzaju dolegliwościami natury psychicznej. Wiele mówi się o zaburzeniach psychicznych i chorobach psychicznych, traktując wspomniane terminy jako zamienne. Określenia „choroba” i „zaburzenie” psychiczne nie są jednak do końca tożsame, chociaż niewątpliwie różnice terminologiczne na linii choroba psychiczna a zaburzenie psychiczne niekiedy się zacierają. Terminologia nie jest w tych przypadkach całkowicie rozstrzygnięta, dzieląc nawet specjalistów zajmujących się psychiatrią.

Przyjmuje się, że zaburzenia mogą pojawiać się zarówno u pacjentów zdrowych, jak i u pacjentów chorych. Różnica jest jednak taka, że u osób zdrowych występują sporadycznie i nie są nasilone, a poza tym pacjent jest świadomy ich występowania i tego, że nie są pozytywnym objawem. Osoba chora ma natomiast zaburzenia, które traktuje jako rzeczywiste – nie jest w stanie odróżnić swoich fantazji od rzeczywistości.

Można wymienić różnego rodzaju zaburzenia psychiczne. Przykłady to np. zaburzenia nerwicowe, zaburzenia odżywiania, zaburzenia snu, fobie, zaburzenia stresowe pourazowe, zaburzenia seksualne, zaburzenia spowodowane substancjami psychoaktywnymi i nieuzależniającymi, zaburzenia osobowości i inne. Do chorób psychicznych zalicza się natomiast np. schizofrenię i otępienie, a także chorobę afektywną (jedno- i dwubiegunową) czy zaburzenia związane z organicznymi zmianami centralnego systemu nerwowego.

Najczęstsze zaburzenia i choroby psychiczne – lista

Problemy natury psychicznej nie należą do rzadkości w Polsce i na świecie. Występuje ich wiele rodzajów, zatem nie sposób wymienić ich wszystkich w tym miejscu (poza tym wspomniane problemy mogą różnić się u pacjentów przyczynami, objawami i nasileniem). Faktem jest jednak, że w społeczeństwie dominują pewne zaburzenia i choroby psychiczne. Lista tych występujących najczęściej będzie dostępna w dalszej części artykułu, ale warto już w tym miejscu podkreślić, że podane w tym artykule najczęstsze choroby psychiczne to tylko mały wycinek z tych, które mogą występować u ludzi. Spis chorób psychicznych i zaburzeń psychicznych jest znacznie bardziej obszerny, dlatego wszelkie niepokojące symptomy powinno się konsultować ze specjalistą, a nie próbować leczyć samodzielnie czy udawać, że nie występują.

Jakie są choroby psychiczne i zaburzenia psychiczne, które występują najczęściej? Najpopularniejsze choroby psychiczne i zaburzenia psychiczne, które zostaną omówione w dalszej części artykułu, to: depresja, schizofrenia, zaburzenia lękowe, uzależnienia, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia snu, zaburzenia odżywiania oraz choroba afektywna dwubiegunowa.

Depresja

Na szczycie listy znajduje się depresja, która należy do zaburzeń nastroju. Z depresją zmagają się osoby w różnym wieku, różnej płci, o różnym statusie ekonomicznym itd. – mówi się, że depresja może dotknąć każdego, w tym nawet dzieci. Przyczyniać mogą się do niej zarówno czynniki biologiczne, w tym zaburzenia neuroprzekaźnictwa, jak i czynniki psychiczne czy środowiskowe. Do depresji może się przyczyniać m.in. ciągła presja, stres czy przepracowanie. Depresji towarzyszy obniżony nastrój, przygnębienie i smutek, a oprócz tego niepokój i lęk. Osoba z depresją traci zainteresowanie otoczeniem i ma problemy ze skupieniem, a poza tym towarzyszy jej niska samoocena, zniechęcenie, drażliwość i negatywne myśli. Chora osoba może czuć się ciągle zmęczona lub senna w dzień, a przy tym może mieć problemy z zaśnięciem oraz wybudzać się zbyt wcześnie. Często traci ponadto pewność siebie i towarzyszy jej uczucie bezwartościowości i nieprzydatności, a także zdarza się, że myśli o śmierci, a w poważnych przypadkach wspomniane myśli mogą prowadzić do prób samobójczych.

Schizofrenia

Do najczęstszych chorób psychicznych w Polsce i na świecie zalicza się niewątpliwie schizofrenię, która należy do zaburzeń psychotycznych. Ta może rozwijać się stopniowo, nawet miesiącami czy latami, ale zdarza się również, że pojawia się i rozwija w sposób nagły. Jej głównym objawem jest dezorganizacja myślenia, a niekiedy też postrzegania rzeczywistości. Często pojawiają się też omamy i halucynacje, w tym np. głosy w głowie i halucynacje wzrokowe czy dotykowe.

Zaburzenia lękowe

Wiążą się z nadmiernym myśleniem o możliwych zagrożeniach, które mogą dotyczyć życia osobistego i społecznego danej osoby. W takiej sytuacji lęk dominuje osobę chorą, ale trzeba zaznaczyć, że nie jest tożsamy ze strachem. Strach dotyczy konkretnych rzeczy, a lęk jest bezpostaciowy – osoba może czuć, że stanie się „coś złego”, jednak nie jest w stanie doprecyzować swoich odczuć. Do zaburzeń lękowych można zaliczyć fobie, uogólnione zaburzenie lękowe, a także zespół lęku napadowego.

Uzależnienia

Jednym z poważnych zaburzeń psychicznych, które jednocześnie bardzo często występują w społeczeństwie, są niewątpliwie uzależnienia. Uzależnić można się nie tylko od środków psychoaktywnych (w tym leków i narkotyków) czy alkoholu, ale też od papierosów i wielu innych substancji. Uzależnienie może stać się przyczyną choroby psychicznej i może też nasilać objawy tej choroby.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Wiążą się z występowaniem obsesyjnych i kompulsywnych myśli oraz zachowań. Mogą występować wbrew woli chorego i zwykle są przez niego uważane jako absurdalne lub krępujące, jednak próby powstrzymania się od nich zwykle wiążą się z narastającym napięciem i lękiem.

Zaburzenia snu

Wymieniając najczęstsze zaburzenia psychiczne, nie można pominąć zaburzeń snu, które w obecnych czasach występują nagminnie u osób w różnym wieku i różnej płci. Człowiek potrzebuje snu, by jego organizm mógł funkcjonować prawidłowo – ważna jest zarówno dostosowana do potrzeb danej osoby długość snu, jak i jego jakość, a wszelkie nieprawidłowości w tym zakresie mogą rzutować na samopoczucie człowieka, jego koncentrację i funkcjonowanie na co dzień. Zaburzenia snu mogą wiązać się zarówno z nieprawidłowościami związanymi z jakością snu, jak i z nieprawidłowościami dotyczącymi ilości snu. Do zaburzeń snu można zatem zaliczyć zarówno bezsenność, jak i nadmierną senność. W tej kategorii wymienia się również narkolepsję, a także lęki i koszmary nocne, które bywają określane mianem parasomnii. Zaburzenia snu mogą stać się przyczyną rozwoju chorób psychicznych. Mogą również towarzyszyć niektórym chorobom psychicznym, zatem nie należy pod żadnym pozorem ich lekceważyć.

Zaburzenia odżywiania

Do zaburzeń odżywiania można zaliczyć anoreksję, czyli jadłowstręt psychiczny, który wbrew pozorom nie wiąże się jedynie z chęcią uzyskania „idealnego” ciała – często pojawia się w odpowiedzi na trudną sytuację życiową, problemy rodzinne, brak poczucia własnej wartości, potrzebę zwrócenia na siebie uwagi itd. Osoby z anoreksją odmawiają jedzenia i mają zniekształcone postrzeganie własnego ciała – często towarzyszy im lęk przed przybraniem na wadze. Innym zaburzeniem odżywiania jest bulimia – ta wiąże się ze spożywaniem dużych ilości pokarmów i koncentrowaniem całej uwagi w tematyce odżywiania, a jednocześnie wywoływaniem wymiotów, stosowaniem środków przeczyszczających, głodówek itd.

Choroba afektywna dwubiegunowa

Wyróżnia się niestabilnością psychiczną i emocjonalną. W jej przypadku występują cykliczne, nieprzewidywalne wahania nastroju – od stanu zniechęcenia (depresja) do stanu ekstrawersji (mania). Między nimi można najczęściej zaobserwować okresy remisji, w czasie których u chorego nie występują objawy. W fazie depresji chory ma objawy podobne do wyżej opisanych przy depresji, natomiast w fazie manii chory jest pobudzony, podekscytowany, działa chaotycznie, jest nadmiernie aktywny, ciągle ma nowe pomysły, nie ma potrzeby snu, ale potrzebę ciągłego działania, a przy tym łatwo wpada w rozdrażnienie czy irytację.

Jak sprawdzić, czy jest się chorym psychicznie?

Objawy chorób i zaburzeń psychicznych mogą być różne, jednak nie należy ich lekceważyć. Jeśli masz wrażenie, że Twoja psychika nie funkcjonuje prawidłowo i obserwujesz pewne niepokojące symptomy, które mogą wskazywać na zaburzenia lub schorzenia psychiczne, nie lekceważ problemu – ten prawdopodobnie sam się nie rozwiąże, a nieleczony w porę może przybrać na sile. Szczególnie niepokojące powinny być objawy:

• uczucie przygnębienia, smutku, beznadziejności,
• niska samoocena, brak poczucia własnej wartości,
• wycofanie społeczne, obojętność i brak zainteresowania otoczeniem,
• ekstremalne wahania nastroju,
• skrajny ekstrawertyzm,
• omamy słuchowe lub wzrokowe,
• poczucie winy, tendencja do zamartwiania się, lęki,
• bezzasadne zmęczenie, brak energii,
• natrętne myśli,
• trudności w relacjach z innymi,
• nieumiejętność radzenia sobie ze stresem lub emocjami,
• objawy uzależnienia,
• problemy z koncentracją i logicznym myśleniem,
• halucynacje, urojenia, paranoja,
• problemy z długością lub jakością snu,
• uczucie bycia nierozumianym przez otoczenie bądź nieumiejętność zrozumienia otoczenia,
• zaniedbania higieniczne i żywieniowe.

Oczywiście występowanie powyższych objawów może, ale nie musi wskazywać na zaburzenia/chorobę natury psychicznej. Jak sprawdzić, czy jest się chorym psychicznie? Przede wszystkim należy się przełamać i wykonać pierwszy, najważniejszy krok, czyli zgłosić się po pomoc do specjalisty i porozmawiać z nim o swoich objawach. Nie istnieje jeden uniwersalny test na choroby psychiczne, którego wykonanie da Ci pełen obraz stanu Twojej psychiki. Przy podejrzeniu pewnych zaburzeń czy schorzeń natury psychicznej zapewne konieczna będzie poszerzona diagnostyka, jednak zamiast się zniechęcać, warto zaufać specjaliście – osoby z zaburzeniami psychicznymi i osoby chore psychicznie wymagają pomocy, a tą może zapewnić wyłącznie specjalista.

Zaburzenia i schorzenia psychiczne – jak leczyć i dlaczego koniecznie trzeba je leczyć?

Nie można lekceważyć objawów zaburzeń psychicznych. To nie katar, który – zgodnie ze znanym powiedzeniem – „nieleczony trwa 7 dni, a leczony tydzień”. Zamiatanie pod dywan objawów zaburzeń psychicznych może być tragiczne w skutkach, prowadząc nawet do śmierci. Statystyki podają, że w naszym kraju więcej osób ginie w związku z samobójstwami niż na skutek wypadków drogowych – duża część samobójstw ma natomiast związek z zaburzeniami bądź chorobami psychicznymi.

Ludzki umysł jest niezwykle skomplikowany i jednocześnie niezwykle delikatny, a nieleczone zaburzenia i choroby psychiczne mogą wpłynąć na niego bardzo negatywnie. Niewdrożenie w porę odpowiednich działań może sprawić, że dolegliwości się nasilą lub zaczną pojawiać się u pacjenta nowe niepokojące symptomy. Jak podkreślono wcześniej, niektóre zaburzenia i choroby psychiczne mogą być ze sobą powiązane i wzajemnie na siebie wpływać. Przykładowo zaburzenia snu mogą prowadzić do urojeń, a nieleczone zaburzenia urojeniowe mogą zagrażać zdrowiu i życiu, prowadząc nawet do samobójstw. Nie lekceważmy zatem niepokojących symptomów, które wysyła nasz organizm i nie wstydźmy się prosić o pomoc. Działa to również w inną stronę – nie bójmy się oferować pomocy bliskim, u których obserwujemy niepokojące objawy, gdyż nasza szybka reakcja może niekiedy nawet uratować czyjeś życie.

Podstawą, jeśli chodzi o leczenie problemów natury psychicznej, powinno być postawienie prawidłowej diagnozy, a w tym przypadku niezwykle ważny jest wywiad z pacjentem, a także specjalnie opracowane kwestionariusze, które pomogą lepiej zrozumieć, jakie emocje odczuwa pacjent, kiedy się one nasilają i jak pacjent do tej pory sobie z nimi radził (lub nie). Leczenie dobiera się do zdiagnozowanego problemu i indywidualnych potrzeb pacjenta. Niezwykle ważna jest w tym przypadku psychoterapia, gdyż może być ukierunkowana na daną osobę. Bardzo dobre efekty daje między innymi terapia poznawczo-behawioralna, pozwalająca pacjentowi lepiej zrozumieć swoje objawy i ich pochodzenie, a także nauczyć się z nimi żyć czy je zwalczać. Niekiedy oprócz psychoterapii wdraża się też leczenie farmakologiczne – to także powinno zostać dobrane indywidualnie do danego pacjenta.

Bibliografia:

• Święcicki Ł., Antosik-Wójcińska A.Z., Depresja a inne choroby lub zaburzenia psychiczne, https://zaburzeniadepresyjne.edu.pl/index.php/najczestsze-zaburzenia-psychiczne/ [dostęp online 09.2023]

• Niemczyk-Zając A., Sytuacja Osób z Zaburzeniami Psychicznymi, Zeszyty Naukowe WSG, t. 39, seria: Edukacja – Rodzina – Społeczeństwo, nr 6 (2021) [dostęp online 09.2023]

• CD-11. International Classification of Diseases 11th Revision. The global standard for diagnostic health information [dostęp online 09.2023]

• Krawczyk P., Święcicki Ł. (2020). ICD-11 vs. ICD-10 – przegląd aktualizacji i nowości wprowadzonych w najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO. Psychiatr. Pol., 54(1): 7–20 [dostęp online 09.2023]

• Czabała J., Podstawowe zaburzenia psychiczne, w: Psychologia. Podręcznik akademicki, tom 3, GWP, Gdańsk 2007 

• https://pl.wikipedia.org/wiki/Zaburzenia_psychiczne [dostęp online 09.2023]

Warto zobaczyć również:

• Metody leczenia depresji: jak wybrać terapię?
• Czy farmaceuta ma możliwość odmówienia wydania tabletki „dzień po”?
• Sytuacje, w których lekarz może nie przepisać tabletki „dzień po”
• Jak antydepresanty działają na organizm i jakie powodują skutki uboczne?
• Antykoncepcja hormonalna: wady, zalety, skuteczność i skutki uboczne
• Jakie są rodzaje depresji?
• Metody antykoncepcji hormonalnej dostępne w Polsce
• Lista najczęstszych chorób i zaburzeń psychicznych
• Dostępne metody antykoncepcji i ich skuteczność
• Jak działa antykoncepcja awaryjna i jak dostać receptę na tabletkę „dzień po”?

Wybierz odpowiednią e-konsultacje

Encyklopedia leków