Czy farmaceuta ma możliwość odmówienia wydania tabletki „dzień po”?
Antykoncepcja awaryjna w niektórych przypadkach jest jedyną opcją, jeśli chodzi o ochronę przed nieplanowaną ciążą. Choć w Polsce jest legalna, jej zakup nie należy do najłatwiejszych – trzeba się liczyć z pewnymi niedogodnościami. Po tabletkę „dzień po” należy udać się do apteki, jednak nie każda pacjentka będzie mogła ją kupić.
Antykoncepcja awaryjna jest dostępna w naszym kraju wyłącznie na receptę, co oznacza, że do skorzystania z tej metody jest konieczna wcześniejsza wizyta u lekarza. Lekarz może jednak w pewnych sytuacjach odmówić pacjentce wystawienia e-recepty na tabletkę „po”. Co jednak z farmaceutą? Czy ten również może nie wydać w aptece antykoncepcji awaryjnej? Sprawdzamy!
Czym jest antykoncepcja awaryjna i czy tabletka „dzień po” jest legalna?
Tabletki „dzień po” są hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi, które przyjmuje się jednorazowo po stosunku, by uniknąć zapłodnienia. Nie jest to metoda przeznaczona do stałego zabezpieczania się przed poczęciem – można z niej jednak korzystać w sytuacjach awaryjnych, gdy inne metody antykoncepcyjne zawiodą bądź dojdzie do stosunku bez zabezpieczenia. Nie trzeba się jednak obawiać, czy tabletka „dzień po” jest legalna w naszym kraju – tabletka „dzień po” nie jest prawnie zakazana. Jest to zatem metoda ochrony przed ciążą, z której można skorzystać zgodnie z prawem, jednak pod pewnymi warunkami, co omówimy szerzej w dalszej części artykułu.
Antykoncepcja awaryjna bywa niesłusznie kojarzona z terminacją ciąży – nie jest to jednak prawidłowe skojarzenie, gdyż tabletki „dzień po” nie przerywają już istniejącej ciąży, a raczej mają za zadanie nie dopuścić do zajścia w ciążę. Tabletka „dzień po” dostarcza jednorazowo wysoką dawkę hormonu, przyczyniając się głównie do opóźnienia lub zahamowania owulacji. Gdy owulacja nie nastąpi w odpowiednim terminie, nie będzie komórki jajowej, którą mogą zapłodnić plemniki uwolnione do dróg rodnych kobiety. Trzeba jednak mieć świadomość, że tabletki „po” mogą mieć działania niepożądane, w tym powodować bóle głowy, zawroty głowy, wahania nastrojów, nudności i wymioty, a nawet bezsenność, tkliwość piersi czy ból pleców bądź dyskomfort w jamie brzusznej.
Podstawą skuteczności działania antykoncepcji awaryjnej jest jej przyjęcie w możliwie najkrótszym czasie od odbycia ryzykownego stosunku. Legalnie tabletki „dzień po” kupuje się w aptece, w Polsce jednak wyłącznie po wcześniejszym okazaniu farmaceucie recepty. Tabletka „dzień po” – kto może wypisać e-receptę oraz na jakich warunkach? Opiszemy to w dalszych akapitach.
Tabletka „dzień po” – kto może wypisać receptę? Kiedy nie dostaniemy recepty?
Wcześniej wspomniano już, że do zakupu w aptece potrzebna jest recepta na tabletkę „dzień po”. Kto może wypisać e-receptę na antykoncepcję awaryjną? Wiele osób wychodzi z błędnego założenia, że jest do tego uprawniony jedynie lekarz ginekolog. Nic bardziej mylnego – nie tylko przez niego może być przepisana pigułka „dzień po”. Kto może przepisać zatem wspomniany lek? Praktycznie każdy lekarz, który jest uprawniony do wystawiania e-recept, zatem również lekarz rodzinny. Nie ma tu ponadto znaczenia, czy jest to lekarz przyjmujący w ramach umowy z NFZ, czy prywatnie. E-receptę na tabletkę „dzień po” można ponadto otrzymać zdalnie w ramach konsultacji online z lekarzem.
Nie każda osoba, która zgłosi się do lekarza po receptę na tabletkę „dzień po”, otrzyma potrzebny dokument. Przede wszystkim należy wiedzieć, że e-recepta może być wystawiona wyłącznie osobie, która ma przyjąć lek – nie ma zatem możliwości, aby lekarz wystawił e-receptę na PESEL osoby, która nie będzie jej przyjmować. Leków nie wolno przekazywać osobom, którym nie zostały przepisane, gdyż każdorazowo przed wystawieniem recepty danej osobie lekarz sprawdza, czy dany preparat będzie dla niej bezpieczny. Niektórzy zastanawiają się np. czy mężczyzna może dostać receptę na tabletkę „dzień po”, by potem przekazać ją partnerce – mężczyzna nie ma wskazań, by zastosować tabletkę „po”, zatem nie otrzyma recepty „na siebie”. E-recepty na tabletkę „po” może też nie otrzymać kobieta, jeśli lekarz stwierdzi przeciwwskazania do jej zażycia.
Zakup tabletki „dzień po” w aptece – jak wygląda krok po kroku?
Realizacja recepty na tabletkę „dzień po” w aptece nie różni się od realizacji innych wystawianych pacjentom recept. Aby móc wykupić przepisany lek, należy zgłosić się w okresie ważności recepty do apteki, a na miejscu podać farmaceucie swój numer PESEL (czy też PESEL osoby, w której imieniu realizujemy e-receptę), a także czterocyfrowy kod e-recepty otrzymany SMS-em. Inną opcją na wykupienie leków z e-recepty jest natomiast okazanie farmaceucie kodu kreskowego e-recepty – w tym przypadku nie trzeba będzie już podawać dodatkowo numeru PESEL. Kod kreskowy można okazać na wydruku papierowym e-recepty lub ewentualnie na urządzeniu mobilnym.
Czy farmaceuta może odmówić wydania tabletki „dzień po”?
Nie w każdym przypadku można również kupić tabletkę „po” w aptece. W niektórych przypadkach zdarza się, że farmaceuci nie wydają antykoncepcji awaryjnej pacjentom, którzy zgłaszają się po potrzebny lek do apteki.
Kiedy farmaceuta nie wyda tabletki „dzień po”?
Jest kilka sytuacji, w których przypadku na prośbę o tabletkę „dzień po” otrzymamy w aptece odpowiedź odmowną. Farmaceuta może odmówić wydania tabletki „dzień po”, jeśli:
- pacjent nie ma recepty – jak już wcześniej podkreślono, tabletki „dzień po” wydawane są wyłącznie na receptę otrzymaną od lekarza. Jeśli zatem pacjent będzie próbować „ominąć” wizytę u lekarza, nie będzie mógł kupić leku;
- pacjent ma receptę, ale ta jest nieważna – każda e-recepta ma określony termin ważności, którego upłynięcie wiąże się z wygaśnięciem prawa do zakupu przepisanego leku. Jeśli e-recepta na tabletkę „dzień po” nie będzie zrealizowana w odpowiednim czasie i termin ważności e-recepty upłynie, farmaceuta odmówi wydania tabletki „dzień po”. E-recepty na antykoncepcję awaryjną są ważne przez 30 dni od daty wystawienia bądź wpisanej przez lekarza daty realizacji „od dnia”;
- pacjent poda błędne dane e-recepty – np. pomyli się w kodzie czterocyfrowym, co czasem się zdarza, gdy „na szybko” spisuje się dane na kartkę. Pomylić może się też osoba realizująca e-receptę w imieniu innej osoby, podając „z rozpędu” swój numer PESEL zamiast numeru PESEL osoby, której e-receptę ma zrealizować;
- brak leku na stanie – farmaceuta nie będzie mógł wydać tabletki „dzień po” po okazaniu e-recepty, jeśli nie posiada jej na stanie. W tym przypadku można co prawda zamówić lek u dostawcy i wydać go po dostawie, jednak pacjentce nie zawsze „opłaca się” czekanie, gdyż podstawą skuteczności ochrony antykoncepcyjnej przy tabletkach „dzień po” jest możliwie najkrótszy czas od stosunku do przyjęcia pigułki;
- pacjent nie może zapłacić za lek – farmaceuta oczywiście nie wyda leku, który nie będzie opłacony. Jeśli zatem zdarzy się, że pacjent zapomni portfela czy ma niedostateczne środki na koncie uniemożliwiające dokonanie zakupu, farmaceuta naturalnie odmówi wydania preparatu (do czasu powrotu pacjenta z kwotą pozwalającą na zakup środka);
- osoba realizująca e-receptę ma mniej niż 13 lat – nie ma obowiązku osobistego realizowania e-recept, zatem o wykupienie leku można poprosić bliską osobę, przekazując jej dane niezbędne do realizacji e-recepty. Jeśli jednak z receptą zgłosi się dziecko w wieku poniżej 13 lat, farmaceuta może nie wydać leku, polecając, by z receptą zgłosiła się osoba starsza.
Kiedy farmaceuta nie ma prawa odmówić wydania tabletki „dzień po”?
To, czy tabletki „dzień po” są legalne w Polsce, zostało już szczegółowo omówione. Wiemy, że antykoncepcję awaryjną można legalnie kupić w aptece po okazaniu ważnej e-recepty, o ile oczywiście dysponujemy pieniędzmi na zakup leku, a apteka ma przepisany środek na stanie.
Bibliografia:
- Grupa Ponton – red: Awramiuk O., Heynemann F., Wawrzeńczyk A., Federacja Na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Antykoncepcja w pigułce [dostęp online 09.2023]
- https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/niezbednik-pacjenta/kiedy-farmaceuta-moze-odmowic-sprzedazy-leku-aa-r9tD-zg3z-tWQc.html [dostęp online 09.2023]
Warto zobaczyć również:
- Metody leczenia depresji: jak wybrać terapię?
- Czy farmaceuta ma możliwość odmówienia wydania tabletki „dzień po”?
- Sytuacje, w których lekarz może nie przepisać tabletki „dzień po”
- Jak antydepresanty działają na organizm i jakie powodują skutki uboczne?
- Antykoncepcja hormonalna: wady, zalety, skuteczność i skutki uboczne
- Jakie są rodzaje depresji?
- Metody antykoncepcji hormonalnej dostępne w Polsce
- Lista najczęstszych chorób i zaburzeń psychicznych
- Dostępne metody antykoncepcji i ich skuteczność
- Jak działa antykoncepcja awaryjna i jak dostać receptę na tabletkę „dzień po”?