Kiedy można szczepić dziecko po leczeniu antybiotykiem?
Antybiotyki są lekami specjalistycznymi dostępnymi wyłącznie na receptę, które należy stosować przy konkretnych wskazaniach. Prawidłowo dobrana antybiotykoterapia i odpowiednio prowadzona może ratować życie – jednak nie pozostaje obojętna dla organizmu. Czy stanowi przeciwwskazanie do szczepienia dzieci?
Antybiotyki mogą działać bakteriostatycznie lub bakteriobójczo, jednak niestety ich działanie nie ogranicza się jedynie do patogennych bakterii odpowiadających za zakażenie. Dodatkowo antybiotyk może mieć negatywny wpływ na mikroorganizmy uznawane za „dobre”, które stanowią jeden z elementów mikroflory człowieka. Zachwianie równowagi mikroflory jelitowej związane z chorobą i antybiotykoterapią może rzutować na funkcjonowanie układu immunologicznego, a wiadome jest, że w przypadku dzieci ten układ nie jest jeszcze tak silny i sprawny, jak u osób dorosłych. Wiele kontrowersji wśród rodziców budzi szczepienie po antybiotyku. Czy dziecko można zaszczepić bezpośrednio po zakończeniu antybiotykoterapii? Czy należy odczekać nieco od leczenia antybiotykiem do podania szczepionki? Sprawdzamy!
Antybiotykoterapia – wskazania i działanie na organizm
Antybiotyki są dostępne na receptę. Można stosować je wyłącznie w przypadku stwierdzonych przez lekarza wskazań oraz po wykluczeniu ewentualnych przeciwwskazań do antybiotykoterapii. Antybiotyki są lekami specjalistycznymi, które przyjmuje się w ramach profilaktyki bądź walki z infekcją bakteryjną, z zamiarem ograniczenia rozmnażania się bakterii i ich rozprzestrzeniania się po organizmie. Ich działanie polega na spowalnianiu namnażania się bakterii (działanie bakteriostatyczne) lub na niszczeniu bakterii (działanie bakteriobójcze). Należy pamiętać, że nie każdy antybiotyk działa na każdy rodzaj bakterii, poza tym bardzo ważne jest prawidłowe dobranie dawki oraz czasu trwania antybiotykoterapii. Gdy za zakażenie odpowiada wirus, antybiotyk nie będzie skuteczny.
Należy wiedzieć, że antybiotykoterapia ma też negatywny wpływ na organizm. Dobrze dobrana i prawidłowo stosowana będzie odpowiednia do walki z infekcją bakteryjną, jednak może mieć też działania niepożądane. Przede wszystkim antybiotyk źle wpływa na naturalną mikroflorę ludzkiego organizmu. Nie celuje wyłącznie w bakterie będące przyczyną zakażenia, ale w „dobre” bakterie , które naturalnie są obecne w naszym organizmie jako element mikroflory. Osłabiona mikroflora to osłabiony organizm, w tym szczególnie osłabiony układ immunologiczny. Skoro organizm po chorobie i antybiotykoterapii może być osłabiony, pojawiają się wątpliwości pacjentów dotyczące tego, ile po antybiotyku można się szczepić. Temat ten szerzej omówimy w dalszych akapitach.
Szczepienia – po co są wykonywane i jak działają?
Szczepionki są preparatami, które z założenia stosuje się w ramach profilaktyki, czyli po to, by zapobiegać zachorowaniu na wybrane choroby lub chronić przed ich ciężkim przebiegiem i powikłaniami. Bardzo ważna jest ochrona przed ciężkim przebiegiem choroby i jej powikłaniami – szczepionka nie zawsze ochroni przed zachorowaniem na daną chorobę, ale już po zachorowaniu osoby szczepione znacznie rzadziej przechodzą ją bardzo ciężko. Szczepionka wywołuje odpowiedź immunologiczną na dany mikroorganizm, czyli „zapoznaje” układ odpornościowy z danym patogenem, by przy kolejnym kontakcie układ immunologiczny mógł działać szybciej i efektywniej. W szczepionkach najczęściej można znaleźć antygeny pozyskiwane z żywych i osłabionych drobnoustrojów lub z drobnoustrojów zabitych. Szczepionka może też zawierać informację genetyczną drobnoustroju, która jest niezbędna do powstania (w komórkach szczepionego) wspomnianego antygenu.
Szczepionka nie wywołuje choroby, natomiast indukuje odporność poszczepienną. Antygeny pobudzają układ odpornościowy szczepionego do produkcji przeciwciał, podobnie jak w przypadku kontaktu z patogenem chorobotwórczym. To prowadzi do pojawiania się swoistych przeciwciał oraz komórek pamięci immunologicznej. Gdy pacjent będzie mieć ponowny kontakt z antygenem (np. mając już kontakt z wirusem odpowiedzialnym za choroby zakaźne), komórki pamięci immunologicznej przyczynią się do wtórnej odpowiedzi odpornościowej, w tym do szybkiego wytworzenia przeciwciał swoistych. Nabycie odporności po szczepieniu jest bezpieczniejsze niż jej nabycie po chorobie. Infekcja wiąże się z ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby oraz jej groźnych (niekiedy nawet śmiertelnych) powikłań.
Aby móc dziecku podać szczepionkę, jest potrzebna wcześniejsza kwalifikacja do szczepienia, czyli konsultacja z pediatrą, podczas której lekarz zbada dziecko, zapozna się z jego stanem zdrowia i innymi istotnymi faktami, które mogą mieć znaczenie w podjęciu decyzji o szczepieniu. Kwalifikacja do szczepienia może nieco przypominać kwalifikację do leczenia danym lekiem – określa się wskazania i przeciwwskazania. W przypadku szczepień wskazaniem jest profilaktyka danej choroby, natomiast przeciwwskazania sprawdza się, by mieć pewność, że dziecko (i nie tylko dziecko) można zaszczepić w danym czasie bez ryzyka. W czasie kwalifikacji opiekun jest informowany również o możliwości wystąpienia odczynów poszczepiennych i zasadach postępowania w takiej sytuacji.
Przeciwwskazania do szczepienia dzieci. Czy szczepionka po antybiotyku to dobry pomysł?
Nie w każdej sytuacji można bezpiecznie szczepić dziecko. Przeciwwskazaniem jest wystąpienie reakcji anafilaktycznej po podaniu wcześniejszej dawki szczepionki bądź jakiegokolwiek jej składnika. Przeciwwskazanie stanowi też podawanie szczepionek z żywymi drobnoustrojami pacjentom mającym ciężkie niedobory odporności.
Wśród pacjentów wiele kontrowersji budzi szczepionka po antybiotyku – niejednokrotnie rodzice mają wątpliwości, czy szczepić dziecko po antybiotykoterapii, a jeśli już, to ile czasu od antybiotykoterapii powinno upłynąć, aby móc dziecku bezpiecznie podać szczepionkę. W tym miejscu trzeba podkreślić, że sama antybiotykoterapia nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia, a choroba, w związku z którą dany antybiotyk był przyjmowany.
Szczepienie po antybiotyku – co mówią wiarygodne źródła?
Osoby zastanawiające się, ile po antybiotyku można szczepić dziecko, powinny przede wszystkim szukać informacji na ten temat w wiarygodnych źródłach. Najlepiej będzie skonsultować się z lekarzem pediatrą i zapoznać się z literaturą medyczną.
W ogólnych zaleceniach ACIP (Advisory Committee on Immunization Practices) można znaleźć informacje, że bezpiecznie można zaszczepić dziecko zmagające się z ostrą chorobą zakaźną przebiegającą łagodnie (nawet z gorączką), poza tym jest dopuszczalne szczepienie w trakcie kuracji przeciwdrobnoustrojowej w tym antybiotykoterapii. Nie jest również konieczne opuszczanie szczepienia w okresie rekonwalescencji po chorobie, także tej leczonej antybiotykiem. Co więcej – odraczanie szczepienia, gdy nie jest to zasadne, może mieć swoje konsekwencje w postaci:
- opóźnień w realizacji programu szczepień,
- braku odpowiedniej ochrony przeciw chorobom, na które szczepienie jest wykonywane.
Jednak ostatecznie decyzja o kwalifikacji dziecka do szczepienia należy do lekarza. Ten powinien ocenić aktualny stan zdrowia dziecka i jego istotną w danej sytuacji historię medyczną. Istnieją też tzw. przeciwwskazania względne do szczepienia (sytuacje wymagające zachowania szczególnej ostrożności, które wiążą się z ryzykiem ciężkiego NOP po szczepieniu bądź z ryzykiem istotnego osłabienia odporności poszczepiennej). Wśród nich znajduje się np. ostra choroba o średnio ciężkim bądź ciężkim przebiegu oraz zaostrzenie choroby przewlekłej.
Szczepionka a antybiotyk – co warto wiedzieć?
Antybiotykoterapia nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia. W temacie szczepionka a antybiotyk pojawia się wiele badań, na które odpowiedzi warto znać. Ważne mogą być m.in. w kontekście zrozumienia, dlaczego nie można stosować antybiotyków bezpodstawnie, gdy nie ma ku temu wyraźnych wskazań. Przykładowo w kwietniu 2022 roku opublikowano wyniki badań prowadzonych w Nowym Jorku. W badaniach wzięły udział dzieci w wieku
0–2 lata, w tym te leczone w przeszłości antybiotykami oraz te, które nie otrzymywały wcześniej antybiotyków. Wyniki tych badań wskazują, że dzieci leczone wcześniej antybiotykami mają niższy poziom przeciwciał po szczepieniu od dzieci, które antybiotyków nie przyjmowały. Szczególnie negatywnie wpływa na to stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, długie leczenie antybiotykami oraz wiele cykli leczenia antybiotykiem. Może to być związane z wpływem antybiotyków na mikroflorę jelitową, a zatem również na układ immunologiczny pacjenta.
Ile po antybiotyku można szczepić dziecko?
Jak wcześniej podkreśliliśmy, antybiotykoterapia i czas rekonwalescencji po chorobie, zgodnie z zaleceniami ACIP, nie stanowią przeciwwskazań do szczepienia. Ostatecznie zawsze to lekarz pediatra, oceniając stan zdrowia małego pacjenta, określi, ile po antybiotyku szczepienie można wykonać. Jeśli lekarz nie stwierdzi przeciwwskazań, dziecko można zaszczepić teoretycznie nawet bezpośrednio po chorobie.
Bibliografia:
- https://www.mp.pl/szczepienia/ekspert/przeciwwskazania_do_szczepien_ekspert/82702,kiedy-mozna-szczepic-dziecko-po-leczeniu-antybiotykiem [dostęp online 10.2023].
- https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/71734,ogolne-wytyczne-dotyczace-szczepien-ochronnych-cz-2-zalecenia-amerykanskiego-komitetu-doradczego-ds-szczepien-ochronnych-acip [dostęp online 10.2023].
- Centers for Disease Control and Prevention. [General Recommendations on Immunization Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)] [dostęp online 10.2023].
- https://publications.aap.org/pediatrics/article/149/5/e2021052061/186888/Antibiotic-Use-and-Vaccine-Antibody-Levels [dostęp online 10.2023].
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/co-to-jest-szczepionka/ [dostęp online 10.2023].
Warto zobaczyć również:
- Kiedy można szczepić dziecko po leczeniu antybiotykiem?
- Przekrwione oczy i ból głowy: przyczyny, leczenie i objawy
- Kołatanie serca w nocy: najczęstsze przyczyny i co oznacza
- Nadżerki w żołądku: co to, objawy, przyczyny i leczenie
- Ból i narośl pod językiem – przyczyny, objawy i leczenie
- Jak długo jest ważna recepta i e-recepta? Do kiedy można kupić leki?
- Skuteczne sposoby na spuchnięte stopy i kostki
- Wystające żyły na rękach i nogach: czy to powód do niepokoju?
- Przedłużająca się miesiączka: jakie są przyczyny długiego krwawienia miesiączkowego?
- Wysoki puls – przyczyny, objawy i czy jest niebezpieczny?