Zaburzenia tarczycy: objawy, diagnoza i leczenie

Na zaburzenia pracy tarczycy mogą cierpieć zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Nieleczone mogą wpływać niekorzystnie na cały organizm człowieka, prowadząc między innymi do przyrostu masy ciała, chorób serca, zaburzeń gospodarki lipidowej, niepłodności, zmian skórnych oraz wielu innych problemów zdrowotnych. Ich objawów nie powinno się zatem lekceważyć, gdyż wymagają wizyty u specjalisty.

Tarczyca, często nazywana gruczołem tarczycowym, jest jednym z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego, który w organizmie człowieka pełni wiele ważnych funkcji. Problemy z tarczycą mogą dotykać osoby w różnym wieku, jednak statystycznie ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem. Z chorobami tarczycy często zmagają się kobiety w ciąży, młode matki oraz kobiety w okresie okołomenopauzalnym. Objawy chorej tarczycy mogą być zróżnicowane, podobnie jak przyczyny tej dolegliwości. Gdzie zlokalizowana jest tarczyca i jakie pełni funkcje? Jakie są najczęstsze zaburzenia tarczycy, co je powoduje i jakie są ich objawy? Więcej informacji na ten temat można znaleźć w poniższym artykule. Podpowiadamy tam również, jak wygląda rozpoznanie zaburzeń tarczycy i jak leczyć tego typu problemy zdrowotne.

Co to jest tarczyca – gdzie jest zlokalizowana i jakie pełni funkcje?

Tarczyca to nieparzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego przypominający kształtem motyla, który może ważyć od 30 do 60 gramów. Tarczyca jest zbudowana z dwóch płatów, które połączone są cieśnią, przy czym prawy płat najczęściej jest nieco większy od płata lewego. Tarczyca zlokalizowana jest w przednio-dolnej części szyi. Tworzą ją komórki pęcherzykowe, w których produkowane i przechowywane są hormony. Hormon stymulujący tarczycę to tyreotropina (TSH), która jest produkowana przez przysadkę mózgową. Najważniejszym zadaniem tyreotropiny jest stymulowanie tarczycy do produkcji i wydzielania hormonów tarczycowych, do których zalicza się tyroksynę (T4), trijodotyroninę (T3) oraz kalcytoninę. Tarczyca w organizmie człowieka pełni wiele ważnych funkcji – hormony tarczycy odpowiadają między innymi za:

• perystaltykę jelit,
• regulację przemiany materii poprzez wpływ na wchłanianie glukozy i pobudzanie rozpadu tłuszczów,
• metabolizm kości,
• regulację laktacji,
• stymulację procesu utleniania w komórkach,
• pracę układu nerwowego,
• utrzymanie i wytwarzanie ciepła,
• produkcję glikokortykosteroidów i somatotropiny,
• rozwój organizmu,
• płodność.

Kalcytonina reguluje pracę przytarczyc, poza tym odpowiada dodatkowo za regulację gospodarki wapniowej oraz fosforanowej. Jej produkcja jest regulowana przez poziom wapnia we krwi – spadek poziomu Ca przyczynia się do zahamowania produkcji kalcytoniny. Zaburzeniami funkcji gruczołów wydzielania wewnętrznego zajmuje się endokrynologia.

Najczęstsze choroby tarczycy

W organizmie człowieka układ hormonalny pełni istotne funkcje dla zdrowia, a nawet dla życia. Przede wszystkim reguluje prawidłowe działanie organizmu, utrzymując w równowadze jego środowisko wewnętrzne, a także zachodzące w nim procesy przemiany materii i energii. Układ hormonalny dodatkowo kontroluje też wzrost i rozwój, a nawet płodność i szereg innych ważnych obszarów funkcjonowania ciała człowieka. Najczęściej spotykane choroby endokrynologiczne związane z nieprawidłowym wydzielaniem hormonów tarczycy to:

• Niedoczynność tarczycy – choroba związana jest z niedostateczną produkcją hormonów przez tarczycę w stosunku do potrzeb organizmu. Szerzej dysfunkcja ta zostanie opisana w dalszej części artykułu.
• Nadczynność tarczycy – jej charakterystyczną cechą jest nadmierna produkcja hormonów tarczycowych. Dysfunkcja ta określana jest również jako hipertyreoza. Znacznie częściej występuje u kobiet i może się pojawiać w przebiegu wielu schorzeń.
• Rak tarczycy – może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej pojawia się u osób powyżej 40. roku życia. Jest to złośliwy nowotwór, który najczęściej rozwija się z komórek pęcherzykowych tarczycy. Wyróżnia się dwie formy raka z komórek pęcherzykowych – brodawkowatą oraz pęcherzykową.
• Zapalenie tarczycy Hashimoto – wiążą się z nim zaburzenia układu odpornościowego. Jest to stan, w którym układ odpornościowy człowieka atakuje tarczycę. Dolegliwość jest spotykana najczęściej u kobiet w średnim wieku, jednak w praktyce może dotykać kobiety w każdym wieku, a także mężczyzn i dzieci.
• Choroba Gravesa-Basedowa – to choroba autoimmunologiczna, która znacznie częściej dotyczy kobiet. W jej przypadku autoantygenem jest receptor TSH (TSHR). Objawy choroby przypominają objawy związane z nadczynnością tarczycy. Schorzenie wymaga stałej opieki endokrynologa.
• Poporodowe zapalenie tarczycy – to dolegliwość, którą stwierdza się, jeśli w ciągu 12 miesięcy po urodzeniu dziecka doszło do rozwoju autoimmunologicznej choroby tarczycy. Występujące w przebiegu poporodowego zapalenia tarczycy stany niedoczynności lub nadczynności mogą objawiać się na wiele sposobów.

Wiele osób z chorą tarczycą nie jest świadomych swojej choroby, gdyż występujące objawy może mylić np. ze zwykłym zmęczeniem lub osłabieniem. W wielu przypadkach pacjent o chorobie dowiaduje się przypadkiem, np. podczas wizyt kontrolnych. Z tego powodu jest bardzo istotne, aby wszelkie nieprawidłowości organizmu konsultować ze swoim lekarzem, nawet jeśli wydaje nam się, że ich przyczyna jest prozaiczna.

Objawy chorób tarczycy

Chora tarczyca objawy może dawać różne, zależnie od rodzaju schorzenia i jego przyczyny. Objawy nieprawidłowo działającej tarczycy zwykle są niecharakterystyczne, przez co diagnostyka bywa utrudniona. Do pierwszych objawów pojawiających się przy zaburzeniach tarczycy zalicza się między innymi:

• nagłą zmianę masy ciała – zarówno przybieranie na wadze, jak i chudnięcie,
• brak apetytu lub zwiększony apetyt,
• częste biegunki lub zaparcia,
• uczucie ciągłego zmęczenia,
• pieczenie języka,
• zmęczenie i senność,
• kołatanie serca,
• nieregularne miesiączki w przypadku kobiet,
• częste uczucie zimna lub napady gorąca,
• podwyższone lub obniżone ciśnienie,
• problemy z płodnością lub bezpłodność,
• opuchlizna widoczna na twarzy i szyi.

W niektórych przypadkach z chorobami tarczycy mogą wiązać się również objawy skórne oraz neurologiczne. Wraz z rozwojem zaburzeń tarczycy skóra staje się wysuszona, poza tym jest matowa i pozbawiona blasku. Może również się łuszczyć, a dodatkowo niejednokrotnie pojawia się też trądzik. Jeśli chodzi o objawy neurologiczne, u części pacjentów można zaobserwować drażliwość i niestabilność emocjonalną, a oprócz tego mogą występować stany lękowe, a także zaburzenia snu, zaburzenia nastroju, mrowienie kończyn, stany depresyjne oraz trudności z zapamiętywaniem. W skrajnych przypadkach mogą wystąpić nawet zachowania agresywne oraz nadpobudliwość.

Niedoczynność tarczycy – najczęstsze przyczyny

Mogące wystąpić u wielu osób problemy z tarczycą, do których zalicza się między innymi niedoczynność tarczycy, przyczyny mogą mieć różne. Jedną z przyczyn niedoczynności tarczycy u pacjentów jest uszkodzenie tarczycy, a także jej częściowe lub całkowite usunięcie. Do innych możliwych przyczyn niedoczynności tarczycy zalicza się:

• zaburzenia osi podwzgórze-przysadka-tarczyca,
• niedobór jodu,
• leczenie jodem promieniotwórczym,
• stosowanie niektórych leków.

Inne przyczyny niedoczynności tarczycy u pacjentów to choroba Hashimoto, do której rozwoju przyczynia się nieprawidłowo pobudzony układ odpornościowy rozpoczynający produkcję przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom tarczycy. Za rozwój niedoczynności tarczycy odpowiada również przyjmowanie leków stosowanych w leczeniu białaczki szpikowej oraz AIDS. Do niedoczynności tarczycy może dojść również w przebiegu niektórych guzów mózgu, które mogą negatywnie oddziaływać na pracę przysadki oraz przyczyniać się do niższego wydzielania hormonu stymulującego tarczycę. U kobiet w ciąży może się pojawić natomiast niedoczynność tarczycy o podłożu autoimmunologicznym, która jest oddzielną jednostką chorobową.

Niedoczynność tarczycy – objawy występujące u pacjentów

Występująca u pacjentów niedoczynność tarczycy objawy może dawać bardziej i mniej charakterystyczne. W wielu przypadkach przybierają one jednak stosunkowo łagodną postać, przez co mogą być niezauważalne lub słabo widoczne, a to w znacznym stopniu utrudnia odpowiednio wczesne wykrycie zaburzeń. W zależności od przyczyny oraz ogólnego stanu zdrowia organizmu objawy niedoczynności tarczycy mogą się znacznie różnić u pacjentów. Do najczęstszych objawów mogących świadczyć o niedoczynności tarczycy zalicza się:

• przewlekłe uczucie zmęczenia,
• nagły wzrost masy ciała,
• pojawiające się uczucie zimna, które jest niezależne od temperatury,
• zaburzenia lękowe,
• depresję,
• zaparcia i wzdęcia,
• nadmierną senność w ciągu dnia,
• zachrypnięty głos.

Do innych objawów mogących świadczyć o niedoczynności tarczycy zalicza się spowolnienie perystaltyki jelit, problemy z zapamiętywaniem i trudności z koncentracją. Inne możliwe objawy to spowolnienie akcji serca, suchość i bladość skóry oraz pogorszenie kondycji włosów. Do tego mogą dochodzić bóle mięśni i stawów oraz obrzęki twarzy i dłoni. Mogą występować również problemy z libido i płodnością. U kobiet mogą pojawiać się dodatkowo zaburzenia miesiączkowania. W badaniach laboratoryjnych może pojawić się też podwyższone stężenie cholesterolu oraz niedokrwistość.

Jak zaburzenia tarczycy wpływają na pracę innych narządów?

Zaburzenia pracy tarczycy mogą niekorzystnie oddziaływać na inne narządy organizmu oraz ich funkcjonowanie. Choroby tarczycy nierzadko przyczyniają się między innymi do osłabienia funkcji nerek. W przypadku niedoczynności tarczycy może dojść np. do zmniejszenia filtracji kłębuszkowej, co może skutkować zatrzymaniem wody w organizmie. Problemy z tarczycą mogą mieć też niekorzystny wpływ na pracę wątroby. Zaburzenia czynności tarczycy mogą wpływać poza tym na pracę układu sercowo-naczyniowego człowieka. Do charakterystycznych objawów klinicznych nadczynności tarczycy ze strony układu krążenia można zaliczyć przyspieszoną czynność serca, nadciśnienie skurczowe, tachykardię zatokową czy przerost mięśnia sercowego. Jak już wcześniej też podkreślono, zaburzenia tarczycy mogą rzutować na płodność, a także na wiele innych układów w ciele człowieka, dlatego koniecznie należy z nimi walczyć.

Diagnostyka niedoczynności tarczycy i innych zaburzeń tarczycy

Do podstawowych badań wykonywanych z celu rozpoznania problemów z tarczycą należy oznaczenie stężeń hormonów tarczycowych we krwi – T3 (trójjodotyronina) oraz T4 (tetrajodotyronina, inaczej tyroksyna), a także oznaczenie poziomu TSH. Inne badania, do których zalicza się między innymi przeciwciała TRAb, przeciwciała anty-TG (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie – TgAb) i anty-TPO (przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej – TPOAb) zaleca się np. w przypadku podejrzenia choroby Gravesa-Basedowa lub zespołu Hashimoto, które są odpowiedzialne za zaburzenia tarczycy. W diagnostyce chorób tarczycy może okazać się pomocne badanie:

• wapnia całkowitego i wapnia zjonizowanego,
• glukozy,
• elektrolitów,
• witaminy D3 we frakcji 25(OH)D3,
• fosforu,
• magnezu,
• jodu.

Niekiedy wykonuje się u pacjentów również lipidogram, a także inne badania. Do badań obrazowych zalicza się natomiast scyntygrafię tarczycy, badanie ultrasonograficzne (USG) oraz biopsję tarczycy.

Choroby tarczycy a dieta

Jeśli u pacjenta zostaną zdiagnozowane zaburzenia tarczycy, ważne jest nie tylko dobrane przez lekarza leczenia, ale również zwrócenie uwagi na swój styl życia. Pacjent szczególnie powinien zwrócić uwagę na swój codzienny jadłospis oraz przestrzegać zasad zdrowego żywienia. W diecie tarczycowej uwagę należy zwrócić na obecność jodu, wapnia, żelaza, selenu, cynku oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i witaminy D. Dietę tarczycową najlepiej skonsultować jednak z lekarzem lub dietetykiem, by mieć pewność, że pacjent sobie nie szkodzi, tylko wspiera jak najlepiej swój organizm.

Jak wygląda leczenie zaburzeń tarczycy? Czy można zapobiegać zaburzeniom tarczycy?

Jeśli u pacjenta pojawią się problemy z tarczycą, konieczne będzie wdrożenie leczenia, które jest uzależnione od przyczyny i rodzaju zdiagnozowanego zaburzenia tarczycy. Leczenie wiąże się najczęściej z przyjmowaniem przepisanych przez lekarza medykamentów na tarczycę. Bardzo często pacjenci muszą przyjmować je do końca życia. Stosuje się je w celu łagodzenia objawów chorej tarczycy oraz poprawy ogólnej kondycji organizmu. Jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowany rak tarczycy, konieczne może okazać się usunięcie tarczycy lub jej fragmentu.

Zapobieganie chorobom tarczycy jest niezwykle trudne, dlatego szczególną uwagę należy zwrócić na regularne badania profilaktyczne – pomogą one wykryć ewentualne nieprawidłowości w zarodku, zanim jeszcze stan pacjenta znacznie się pogorszy.

Bibliografia:

• https://portal.abczdrowie.pl/niedoczynnosc-tarczycy [dostęp online 12.2023]
• Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika, 2021
• Zgliszczyński Z., Wielka Interna. Endokrynologia, Warszawa, 2020
• https://en.wikipedia.org/wiki/Thyroid_disease [dostęp online 12.2023]

Potrzebujesz e-Recepty lub e-konsultacji ?

Umów konsultację w 15 minut ➡️

Warto zobaczyć również:

• Pieczenie pochwy: przyczyny i domowe sposoby łagodzenia
• Świszczący kaszel: przyczyny i metody leczenia
• Przyczyny i sposoby leczenia trądziku na szyi
• Zaburzenia tarczycy: objawy, diagnoza i leczenie
• Domowe sposoby na zbyt częste oddawanie moczu
• Jak radzić sobie z kaszlem duszącym i męczącym w nocy: przyczyny i leczenie
• Czynniki wpływające na zmniejszenie skuteczności tabletek antykoncepcyjnych
• Rozprawianie się z mitami o antykoncepcji: co jest faktem?
• Przyczyny i leczenie bólu podczas oddawania moczu
• Po jakim czasie tabletki antykoncepcyjne zaczynają działać?

Wybierz odpowiednią e-konsultacje

Encyklopedia leków