Czynniki wpływające na zmniejszenie skuteczności tabletek antykoncepcyjnych
Tabletki antykoncepcyjne są cenione za bardzo wysoką skuteczność działania. Aby jednak mogły wpływać na organizm zgodnie z deklaracjami producenta, powinny być stosowane ściśle według jego zaleceń. Okazuje się bowiem, że wiele czynników może mieć negatywny wpływ na skuteczność działania doustnej antykoncepcji hormonalnej. Nie na wszystkie z tych czynników kobieta ma wpływ.
Skuteczność antykoncepcji określana jest między innymi wskaźnikiem Pearla, który zwykle obejmuje dwie wartości – podaną dla warunków „idealnego” stosowania oraz tą dla „typowego” stosowania. Lista czynników, które niekorzystnie mogą wpływać na skuteczność doustnej antykoncepcji hormonalnej, jest bardzo długa. Warto wiedzieć, co obniża skuteczność antykoncepcji, aby starać się eliminować wspomniane czynniki ze swojej codzienności lub w razie potrzeby zadbać o dodatkowe zabezpieczenie mechaniczne, co pozwoli ograniczyć ryzyko ciąży. W poniższym artykule podpowiadamy zatem, co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych. Lista niekorzystnie działających czynników została podzielona na różne grupy, przez co łatwiej odnaleźć się w temacie – zachęcamy do zapoznania się z treścią artykułu!
Tabletki antykoncepcyjne – skuteczność działania
Jeśli kobieta jest aktywna seksualnie i nie weszła jeszcze w menopauzę, może zajść w ciążę, współżyjąc bez prawidłowej ochrony antykoncepcyjnej. Płodność u kobiet rozpoczyna się z momentem pojawienia się pierwszej miesiączki i kończy się, gdy wkracza menopauza, czyli ustaje czynność jajników. Świadome planowanie rodziny obejmuje również działania antykoncepcyjne, które ograniczą ryzyko tego, że seks będzie prowadzić do niechcianej w danym przypadku ciąży. Jedną z metod antykoncepcyjnych, które cieszą się zainteresowaniem wśród kobiet, jest antykoncepcja hormonalna. Środki hormonalne dostępne na rynku różnią się drogą podania – do najbardziej popularnych z nich zalicza się dostępne wyłącznie na receptę doustne tabletki antykoncepcyjne. Są to leki, które do organizmu kobiety dostarczają syntetyczne odpowiedniki hormonów płciowych, tym samym ingerując w układ hormonalny pacjentki i jej czasową płodność.
Jeśli chodzi o dostępne na rynku metody kontroli urodzeń, doustne środki hormonalne są cenione ze względu na wysoką skuteczność działania antykoncepcyjnego. Podaje się, że prawidłowo stosowane tabletki antykoncepcyjne zabezpieczają przed zajściem w ciążę ze skutecznością ponad 99%. Skuteczność antykoncepcji można również podawać, wykorzystując tzw. wskaźnik Pearla, który jest wyrażany liczbowo. Podaje on, ile regularnie współżyjących kobiet spośród 100 pacjentek zabezpieczających się daną metodą antykoncepcyjną zachodzi w ciążę w ciągu jednego roku. Przykładowo wskaźnik Pearla wynoszący 2 określa, że 2 aktywne seksualnie kobiety na 100 korzystających z danej antykoncepcji zachodzi w ciążę w ciągu roku.
Co ważne, w przypadku większości metod antykoncepcyjnych podawane są dwie wartości wskaźnika Pearla bądź zakres od wartości minimalnej do maksymalnej. Wartość najniższa wskaźnika zazwyczaj dotyczy stosowania „idealnego”, natomiast druga wartość określa stosowanie „typowe”, czyli z życia codziennego, które nie podlega już rygorowi ściśle określonych w badaniach klinicznych warunków. Jest to wygodna opcja, gdyż w życiu wiele czynników może wpływać negatywnie na skuteczność działania antykoncepcji – nie zawsze są to czynniki, na których obecność kobieta ma wpływ.
Od czego zależy skuteczność tabletek antykoncepcyjnych?
Wskaźnik Pearla dla tabletek antykoncepcyjnych różni się zależnie od ich rodzaju. W przypadku tabletek jednofazowych podaje się wskaźnik Pearla mieszczący się w granicach 0,2-0,5, a dla tabletek dwufazowych wskaźnik Pearla wynosi 0,2-1,4. Wskaźnik Pearla dla minipigułek wynosi 1-3. Jak już wcześniej podkreślono, wskaźnik Pearla podaje dwie wartości – dotyczącą stosowania w warunkach „idealnych” i dotyczącą „typowego” stosowania. Życie różni się bowiem od warunków laboratoryjnych, czego należy mieć świadomość. Na skuteczność antykoncepcji hormonalnej każdego rodzaju, w tym również tabletek antykoncepcyjnych, może mieć wpływ szereg różnorodnych czynników.
Długo można wymieniać, co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych. Lista czynników zależnych i niezależnych od kobiety jest bowiem bardzo imponująca. Na skuteczność działania doustnej antykoncepcji hormonalnej mogą wpływać pośrednio lub bezpośrednio np.:
- Błędy w przyjmowaniu, w tym przyjmowanie nieregularne i pomijanie tabletek.
- Problemy żołądkowe w krótkim czasie od przyjęcia pigułki.
- Stosowane przez kobietę leki.
- Stosowane zioła i preparaty ziołowe.
- Alkohol.
- Dieta i napoje.
Co obniża skuteczność antykoncepcji? Nieprawidłowe stosowanie
Tabletki antykoncepcyjne muszą być stosowane regularnie, zgodnie z zaleceniami producenta. Wymieniając, co obniża skuteczność antykoncepcji, należy zatem przede wszystkim wspomnieć o błędach związanych z jej codziennym zażywaniem. W przypadku doustnej antykoncepcji hormonalnej bardzo dużą rolę odgrywa regularność dostarczania do organizmu poszczególnych dawek hormonów. Jeśli zatem kobieta będzie pomijać pigułki antykoncepcyjne lub będzie stosować je o różnych porach, musi liczyć się z tym, że ich skuteczność działania może zostać obniżona. Oczywiście duże znaczenie w tym przypadku ma to, która tabletka z opakowania zostanie pominięta (pominięcie tabletki placebo nie stanowi np. problemu). Liczy się również to, jak dużo tabletek będzie pominiętych. Szczegółowe procedury dotyczące postępowania przy pominięciu tabletki/tabletek z blistra opisane są w ulotce dołączonej do opakowania tabletek antykoncepcyjnych – należy ich przestrzegać, by chronić się przed ciążą. W wielu przypadkach kobieta będzie musiała zabezpieczać się dodatkowo mechanicznie.
Co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych? Lista interakcji z lekami
Każda kobieta powinna zdawać sobie sprawę z tego, że niekorzystnie na działanie tabletek antykoncepcyjnych może działać wiele z powszechnie stosowanych leków. Mowa zarówno o lekach dostępnych na receptę, jak i o lekach, które można bez problemu kupić w aptece na własną rękę. Bardzo istotne jest zatem, by przed rozpoczęciem stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej poinformować lekarza o przyjmowanych lekach. Działa to też w drugą stronę – jeśli kobieta przyjmuje już tabletki antykoncepcyjne, przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek innych leków powinna sprawdzić, czy można je bezpiecznie z antykoncepcją łączyć.
Lista leków, których nie powinno się łączyć z tabletkami antykoncepcyjnymi, jest bardzo długa. Można tu wymienić między innymi szereg antybiotyków, w tym te zawierające klotrimazol, tetracyklinę czy amoksycylinę. Na tym nie koniec, gdyż uważać należy też na niektóre antydepresanty. Antykoncepcja doustna hormonalna może mieć ponadto zaburzone działanie przez leki przeciwpadaczkowe i przeciwgruźlicze. Nie powinno się również łączyć tabletek antykoncepcyjnych z lekami przeczyszczającymi oraz z niektórymi lekami działającymi przeciwwirusowo.
Należy pamiętać, że szkodliwe interakcje z innymi lekami mogą nie tylko dotyczyć negatywnego wpływu innych medykamentów na tabletki antykoncepcyjne, ale też wpływu tabletek antykoncepcyjnych na niektóre leki. Uważać należy między innymi, jeśli w składzie leku jest aspiryna. Antykoncepcja hormonalna według niektórych danych może wpływać na działanie kwasu acetylosalicylowego, zatem zaleca się zachowanie odstępu między wspomnianymi preparatami.
Zioła a antykoncepcja i skuteczność jej działania – co należy wiedzieć?
Negatywny wpływ na skuteczność działania tabletek antykoncepcyjnych mogą mieć nie tylko leki, ale też zioła, z czego nie każdy zdaje sobie sprawę. Temat „zioła a antykoncepcja” poruszany był już w wielu publikacjach, dlatego osoby stawiające na leczenie naturalne powinny zachować ostrożność. W ulotce tabletek antykoncepcyjnych można znaleźć między innymi ostrzeżenia dotyczące stosowania preparatów na bazie dziurawca zwyczajnego. Jest to roślina lecznicza, która znajduje szerokie zastosowanie w łagodzeniu objawów depresji i bezsenności. Wykorzystuje się ją również w zaburzeniach funkcjonowania układu pokarmowego. Jeśli kobieta stosuje doustną antykoncepcję hormonalną, musi wiedzieć, że dziurawiec może obniżać stężenie estrogenów w organizmie, zmniejszając skuteczność działania tabletek. Jeśli zatem kobieta musi czasowo stosować dziurawiec, a antykoncepcja doustna hormonalna to jej sposób na ochronę przed ciążą, powinna dodatkowo zabezpieczać się mechanicznie (np. prezerwatywą). Negatywnie na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych może też wpływać dzięgiel chiński oraz pluskwica groniasta i senes, a także babka płesznik.
Nie wszystkie zioła jednak zakłócają działanie antykoncepcji hormonalnej. Jeśli przykładowo kobieta wypije rumianek, a tabletki antykoncepcyjne zażyje potem, nie musi martwić się o szkodliwe interakcje. Bez obaw może być również pita mięta, a tabletki antykoncepcyjne nie stracą swoich właściwości. Na skuteczność działania antykoncepcji hormonalnej nie wpływa też negatywnie pokrzywa i skrzyp. Wątpliwości u wielu kobiet budzi natomiast Ashwagandha, zwłaszcza że popularność korzystania z cennych właściwości tej adaptogennej rośliny wzrosła w ostatnich latach. Temat Ashwagandhy i tabletek antykoncepcyjnych niejednokrotnie bywa poruszany w rozmowach z lekarzami i farmaceutami – warto zatem wiedzieć, że nie ma obecnie doniesień, by witania ospała obniżała skuteczność antykoncepcji hormonalnej.
Tabletki antykoncepcyjne a wymioty lub silna biegunka
Każdy lek, w tym również doustna antykoncepcja hormonalna, potrzebuje czasu, by zacząć działać. Musi przejść przez przewód pokarmowy, a jego składniki czynne muszą się wchłonąć do krwi, by mieć szansę zadziałać w sposób zgodny z opisywanym przez producenta. Ze względu na to, ile wchłania się tabletka antykoncepcyjna, wystąpienie zaburzeń żołądkowych w krótkim czasie od jej przyjęcia może negatywnie wpływać na skuteczność działania leku. Jeśli zatem kobieta połknie tabletkę antykoncepcyjną, a w czasie do 3 godzin od jej przyjęcia wystąpią wymioty lub silna biegunka, istnieje ryzyko, że lek zostanie usunięty z organizmu, zanim zacznie działać. W tej sytuacji skutek będzie podobny do nieprzyjęcia tabletki antykoncepcyjnej, czyli do jej pominięcia.
Alkohol a tabletki antykoncepcyjne
Pośrednio niekorzystnie na skuteczność działania tabletek antykoncepcyjnych może wpływać również alkohol. Ogólnie nie poleca się spożywania alkoholu, jeśli pacjent przyjmuje jakiekolwiek leki, gdyż możliwych jest tu wiele szkodliwych wariantów interakcji. W przypadku tabletek antykoncepcyjnych sam alkohol nie tyle jednak osłabia działanie składników czynnych, co może wpływać na organizm, prowadząc pośrednio do pewnych niekorzystnych konsekwencji. Przede wszystkim alkohol wpływa na pamięć i koncentrację – po spożyciu alkoholu łatwo po prostu zapomnieć o konieczności połknięcia pigułki antykoncepcyjnej na czas, a o skutkach pomijania tabletek już wspominaliśmy. Alkohol może też przyczyniać się do wymiotów – te znów, jeśli wystąpią, zanim lek się wchłonie, mogą prowadzić do wydalenia składników czynnych, zanim te zaczną działać.
Na co jeszcze uważać, jeśli chodzi o skuteczność doustnej antykoncepcji hormonalnej? Dieta i napoje
Okazuje się, że negatywnie na skuteczność działania doustnej antykoncepcji hormonalnej może wpływać jeszcze znacznie więcej czynników. Przykładem mogą być nawet pewne składniki diety lub przyjmowane napoje. Nie trzeba wcale daleko szukać – wystarczy, że kobieta w dużych ilościach spożyje między innymi siemię lniane, a tabletki antykoncepcyjne połknie w krótkim czasie od tego, a mogą one nie działać prawidłowo. Oczywiście nie chodzi tu o dodatek niewielkich ilości siemienia lnianego do codziennej diety (np. wzbogacenie owsianki), jednak już większa ilość siemienia może mieć znaczenie, przyczyniając się do hamowania wchłaniania hormonów z leku. Siemię lniane wytwarza duże ilości śluzu, a ten powleka śluzówkę przewodu pokarmowego, co może przyczyniać się do utrudnienia wchłaniania składników czynnych leków. Po spożyciu większych ilości siemienia lnianego (np. w formie kleiku) powinno się zatem odczekać przynajmniej 2 godziny z połknięciem pigułki.
Innym dobrym przykładem jest sok z grejpfruta. Okazuje się, że sok grejpfrutowy może wpływać negatywnie na skuteczność działania doustnej antykoncepcji hormonalnej. Zawarte w nim składniki wpływają jednak negatywnie nie tylko na leki hormonalne, ale też na szereg innych leków. Nie powinno się zatem popijać tabletek antykoncepcyjnych sokiem grejpfrutowym. Jeśli natomiast kobieta spożywa grejpfruta lub pije sok z niego, zaleca się zachować odstęp minimum 2-godzinny (a najlepiej 4-godzinny) z połknięciem pigułek antykoncepcyjnych. Podaje się też, że na skuteczność doustnej antykoncepcji hormonalnej mogą negatywnie wpływać wysokie dawki witaminy C, w tym nie tylko te przyjmowane w suplementach, ale też te z owoców i warzyw. Należy dodatkowo uważać na węgiel leczniczy oraz chrom w wysokich dawkach.
W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących łączenia tabletek antykoncepcyjnych z niektórymi lekami, ziołami czy składnikami diety/napojów warto skonsultować się z lekarzem lub z farmaceutą.
Bibliografia:
- https://www.gedeonrichter.pl/ostroznie-z-dziurawcem/ [dostęp online 12.2023]
- https://podyplomie.pl/medycyna/35400,niekorzystne-interakcje-srodkow-antykoncepcyjnych [dostęp online 12.2023]
- https://polpharma.pl/wp-content/uploads/2020/08/18028_.pdf [dostęp online 12.2023]
- https://www.gedeonrichter.pl/uploads/2019_02_20_Belara_PIL_PL_21993.pdf [dostęp online 12.2023]
- http://chpl.com.pl/data_files/2011-11-16_Jeanine_SmPC_clean_09112011.pdf [dostęp online 12.2023]
- http://chpl.com.pl/data_files/2012-09-05_NarayaPlus_SPC_PL_2012.08.30.pdf [dostęp online 12.2023]
- http://chpl.com.pl/data_files/2013-01-17_QlairaSPCWS11012013clean.pdf [dostęp online 12.2023]
- http://chpl.com.pl/data_files/2012-11-28_Yasmin_ChPL.pdf [dostęp online 12.2023]
Warto zobaczyć również:
- Pieczenie pochwy: przyczyny i domowe sposoby łagodzenia
- Świszczący kaszel: przyczyny i metody leczenia
- Przyczyny i sposoby leczenia trądziku na szyi
- Zaburzenia tarczycy: objawy, diagnoza i leczenie
- Domowe sposoby na zbyt częste oddawanie moczu
- Jak radzić sobie z kaszlem duszącym i męczącym w nocy: przyczyny i leczenie
- Czynniki wpływające na zmniejszenie skuteczności tabletek antykoncepcyjnych
- Rozprawianie się z mitami o antykoncepcji: co jest faktem?
- Przyczyny i leczenie bólu podczas oddawania moczu
- Po jakim czasie tabletki antykoncepcyjne zaczynają działać?